Nhà tù Hỏa Lò - Chứng nhân lịch sử về lòng yêu nước

Trong không gian thanh bình của mùa thu Hà Nội, di tích Nhà tù Hỏa Lò (số 1 Hỏa Lò, phường Trần Hưng Đạo, Hà Nội) hiện diện như một chứng nhân lịch sử đặc biệt, kể lại câu chuyện về lòng yêu nước và khát vọng tự do của dân tộc Việt Nam.

“Địa ngục trần gian”

Di tích lịch sử cấp quốc gia Nhà tù Hỏa Lò thuộc làng Phụ Khánh xưa, nổi tiếng với nghề làm ấm đất, siêu đất và các loại hỏa lò bằng đất nung. Khi thực dân Pháp chiếm Hà Nội vào cuối thế kỷ 19, họ di dời dân làng, phá bỏ chùa chiền để xây dựng Nhà tù Trung ương (Maison Centrale) - công trình giam giữ kiên cố bậc nhất Đông Dương thời bấy giờ.

Bao quanh nhà tù là bức tường đá cao 4 m, dày 0,5 m, phía trên gắn mảnh chai và chăng dây điện cao thế; dưới chân tường là lối tuần tra cho lính gác. Bốn góc có tháp canh, có thể quan sát toàn bộ trại giam và xung quanh. Bên trong khu nhà kiên cố ấy là hệ thống phòng giam chật chội, ẩm thấp, tối tăm; những chiếc cùm sắt lạnh buốt, những song sắt nặng nề và bầu không khí đặc quánh mùi ẩm mốc. Chính kết cấu kiên cố, khép kín ấy khiến nơi đây ngột ngạt đến nghẹt thở.

Tái hiện bằng mô hình cảnh tù nhân bị giam giữ ở Nhà tù Hỏa Lò với cùm sắt ở chân.

Thế nhưng, từ trong “địa ngục trần gian” ấy, những người cộng sản kiên trung như Nguyễn Lương Bằng, Nguyễn Văn Cừ, Trường Chinh, Lê Duẩn, Hoàng Quốc Việt, Nguyễn Thị Định, Nguyễn Thị Quang Thái... đã biến nhà tù thành “trường học cách mạng”, cùng nhau học tập, truyền bá lý luận, giữ vững niềm tin vào thắng lợi cuối cùng. Họ đã vượt qua nỗi đau thể xác bằng lý tưởng cao cả, biến nhà giam thành nơi rèn luyện ý chí và hun đúc tinh thần dân tộc. Nhà tù Hỏa Lò vì thế không chỉ là nơi giam giữ, mà còn là ngọn lửa của niềm tin, là biểu tượng cho sức mạnh bất khuất của con người Việt Nam trong mọi hoàn cảnh.

Ngày nay, di tích Nhà tù Hỏa Lò, nơi từng là “địa ngục trần gian” một thời trở thành không gian lịch sử, giúp mỗi người tìm về quá khứ bằng tất cả giác quan và cảm xúc. Những hiện vật còn lại - từ chiếc cùm sắt, bộ quần áo tù, những bức ảnh đen trắng, bản đồ, đến những dòng tư liệu cũ - được sắp đặt có chủ ý, khiến du khách như nghe thấy cả tiếng thời gian vọng lại từ những bức tường đá.

"Địa chỉ đỏ" giáo dục truyền thống yêu nước

Không chỉ dừng lại ở giá trị lịch sử, Nhà tù Hỏa Lò ngày nay còn là "địa chỉ đỏ" trong hành trình giáo dục truyền thống yêu nước. Mỗi người đến đây không chỉ để tìm hiểu quá khứ, mà còn để cảm nhận sâu sắc hơn giá trị của hòa bình và tự do.

Cổng chính di tích Nhà tù Hỏa Lò.

Những năm gần đây, Ban Quản lý di tích Nhà tù Hỏa Lò đã không ngừng đổi mới hình thức trưng bày và tổ chức nhiều hoạt động sáng tạo nhằm đưa lịch sử đến gần hơn với công chúng. Nổi bật trong số đó là chương trình tour trải nghiệm “Đêm thiêng liêng - Sáng ngời tinh thần Việt”. Dưới ánh sáng vàng ấm, trong không gian tĩnh lặng của di tích về đêm, người dẫn chuyện kể lại những câu chuyện về các chiến sĩ kiên trung, về tình đồng đội trong ngục tối, về niềm tin không bao giờ tắt… Nội dung thuyết minh được hỗ trợ bằng nhiều hoạt cảnh và những thước phim tư liệu quý, kết hợp âm thanh, ánh sáng, khiến mỗi bước chân của du khách như được dẫn dắt vào một hành trình đặc biệt - nơi quá khứ hiện lên sống động, thiêng liêng và đầy cảm xúc.

Không ít bạn trẻ, sau chuyến tham quan đã chia sẻ cảm nhận, đến đây, họ mới thật sự hiểu tự do không tự nhiên mà có, hòa bình không tự nhiên mà đến. Đó là thành quả của bao thế hệ đã dám hy sinh vì độc lập của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân.

Việt An