Cần liên kết chuỗi giá trị trong sản xuất vải thiều

Vụ vải thiều Đắk Lắk đang chuẩn bị vào mùa, rải rác một số vườn đã có thu hoạch, bởi ưu thế của cây vải Đắk Lắk là chín sớm hơn khoảng một tháng so với vụ thu hoạch vải thiều ở các tỉnh phía Bắc.

Tại một số vườn vải, đã có một số tiểu thương từ phía Bắc vào đặt hàng sản phẩm vải tươi từ cách đây cả tháng, dù giá sản phẩm vẫn thống nhất tính giá thị trường tại thời điểm cắt quả và giao hàng.

Thông thường, những vườn vải thiều chín sớm nhất thì được giá cao nhất, vào chính vụ khi sản lượng vải nhiều thì giá bán có thể sẽ giảm hơn. Tuy nhiên, nỗi lo lớn nhất mà người sản xuất vải thiều Đắk Lắk luôn canh cánh khi vào mùa thu hoạch là sự phụ thuộc vào tiểu thương quá lớn.

Bởi đến lúc thu hoạch rộ mà chưa có tiểu thương đến mua sản phẩm vải tươi, vải chín dễ bị sâu đục cuống quả tấn công làm giảm chất lượng, rớt giá là điều tất yếu. Trường hợp này thường rơi vào những hộ sản xuất nhỏ lẻ, chưa được cấp chứng nhận hoặc chưa kết nối với các tiểu thương thu mua có uy tín trong những mùa vụ trước.

Đắk Lắk có nhiều vùng tiểu khí hậu khác nhau, mà đặc điểm sinh thái của cây vải lại mẫn cảm với điều kiện tự nhiên, đặc biệt là nhiệt độ, độ ẩm không khí, lượng mưa, gió... làm ảnh hưởng đến thời gian phân hóa mầm hoa, thụ phấn, hình thành quả non đến khi chín.

Trong vụ vải thiều năm nay, có đơn vị năng suất vải ổn định, có vườn năng suất rất cao, nhưng cũng có nơi năng suất giảm nhiều so với năm 2021. Thời gian thu hoạch cũng khác nhau giữa một số huyện có diện tích vải sản xuất tập trung. Thường thì vải thiều ở các huyện Ea Kar, Krông Pắc, Krông Ana thu hoạch sớm hơn chừng 7 - 10 ngày so với Krông Năng, TX. Buôn Hồ.

Anh Phạm Hải Nam, thành viên Tổ hợp tác vải Ea Na (huyện Krông Ana) cho biết, hiện tại tổ hợp tác đã có một số ít diện tích cho thu hoạch và bán sản phẩm với giá khá cao (50.000 đồng/kg), mang lại thu nhập tốt cho người sản xuất. Ngoài trồng vải, anh Nam còn thu gom vải để nhập cho các công ty. Theo anh Nam, thường thì các vườn sản xuất vải đầu tư tốt, sản phẩm vải tươi có chất lượng, đẹp mẫu mã thì ít lo lắng về đầu ra.

Chẳng hạn như vườn vải thiều 5 ha của anh Phạm Hồng Thao ở thôn Giang Thành, xã Ea Dăh (huyện Krông Năng) năm nay dự kiến thu được 50 tấn vải tươi (trừ một phần diện tích vải chưa cho thu hoạch), so với năm trước năng suất có giảm hơn một ít song do chất lượng và mẫu mã vải tươi của anh đáp ứng yêu cầu khách hàng nên đã có tiểu thương đặt mua cách nay cả tháng.

Anh Thao ước tính, nếu được đầu tư đúng mức, thời tiết thuận lợi, vườn vải với mật độ 400 cây/ha, mỗi cây thu chừng 50 - 60 kg quả, với giá bán chỉ cần 35.000 đồng/kg thì tổng thu lên đến 700 - 800 triệu đồng/ha, trừ chi phí, lãi thuần đạt vài trăm triệu/ha, cao hơn rất nhiều so với các loại cây trồng khác.

Một số cây vải trong vườn của gia đình anh Phạm Hải Nam (huyện Krông Ana) đã chín và cho thu hoạch.

Tuy nhiên cũng có những rủi ro do nhiều nguyên nhân tác động trong quá trình sản xuất nên nhiều nông dân không mạnh dạn đầu tư sản xuất. Gia đình anh Vũ Trọng Luyến (thị xã Buôn Hồ) có 2 ha vải, năm nay năng suất vải tại địa phương thấp hơn 20% so với năm trước do thời kỳ quả non gặp thời tiết lạnh nên quả vải bị sốc nhiệt, rụng rất nhiều. Anh Luyến dự kiến năm nay thu hoạch chừng 20 tấn vải, nhưng rất lo lắng về đầu ra cho sản phẩm vải tươi vì sợ rớt giá vào cuối vụ do sâu đục cuống quả. Với những rủi ro đó, anh Luyến dự định giảm dần diện tích vải để thay thế bằng diện tích sầu riêng mà anh đã trồng xen trong vườn vải từ vài năm qua. Có thể nói đây cũng là lời đáp cho câu hỏi: tại sao cây vải đã đưa vào trồng tại Đắk Lắk 15 năm qua mà diện tích vẫn gói gọn chừng hơn 1.300 ha.

Thiết nghĩ, việc liên kết chuỗi giá trị đối với cây vải là hoạt động cần thiết trong phát triển, nhân rộng diện tích, gia tăng giá trị thu nhập cho nông dân trong thời gian tới tại địa phương. Cần sự vào cuộc của cơ quan quản lý chủ trì, phối hợp với các đơn vị có liên quan tổ chức khảo sát, đánh giá sự thích nghi của cây vải với điều kiện tự nhiên của từng vùng tiểu khí hậu, đất đai, nguồn nước phù hợp, quy hoạch cụ thể. Từ đó, liên kết xây dựng các vùng nguyên liệu vải chất lượng có chứng nhận, mạnh dạn đầu tư những điều kiện cần thiết, đáp ứng nhu cầu thị trường, bao tiêu đầu ra bền vững.

Cẩm Lai