(E-magazine) Đắk Lắk - Mảnh đất níu chân người

Với những kiến tạo địa chất phức tạp, trải qua hàng triệu năm phong hóa, mẹ thiên nhiên đã ban tặng cho cao nguyên Đắk Lắk một hệ sinh thái đa dạng, phong phú với cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, xinh đẹp, vùng đất trù phú, là quê hương, nơi định cư lâu đời của nhiều dân tộc bản địa và hiện tại cũng là miền “đất hứa” với rất nhiều người...

Đắk Lắk không phải là địa danh đầu tiên của nhiều người khi lựa chọn điểm đến du lịch, nhưng nhất định sẽ là nơi... thương nhớ khi rời xa. 

Đó là Đình Lạc Giao, là Nhà đày Buôn Ma Thuột, là Chùa Sắc Tứ Khải Đoan, hay những buôn làng ngay trong lòng phố như: buôn Ako Dhong (phường Tân Lợi), buôn Ko Siêr (phường Tân Lập)…

Một điều đặc biệt, gần đây nhiều du khách thuộc Gen Z (còn gọi là công dân của thời đại số) sinh sống ở các tỉnh, thành phố nhộn nhịp, sôi động trong cả nước, thậm chí là người nước ngoài lại chọn "bỏ phố về rừng" Đắk Lắk để tìm sự cân bằng, tự thưởng cho bản thân những điểm “nghỉ” tái nạp năng lượng để cảm nhận rõ hơn, yêu thương nhiều hơn sau những bôn ba mưu sinh, học tập... để rồi sau đó tiếp tục cống hiến cho cuộc sống, cho đam mê, niềm hạnh phúc. 

Ai đã từng yêu và tìm đến để hiểu thì càng thấy Đắk Lắk vừa lạ lẫm, vừa quen thuộc. Muốn biết, muốn hiểu Đắk Lắk phải đi nhiều lần mới có thể trải nghiệm, nhưng càng gần thì càng lạ, càng hiểu càng thách thức bởi “ma mị” từ trong ánh mắt đen nâu của thiếu nữ, từ nụ cười hào sảng của người dân nơi đây.  Vì thế như ma lực, cứ cuốn, thẳm sâu, ngấm cái chếnhh choáng của đại ngàn trong men say...

Và lại cứ đi, để cảm!

Dọc dài trên dải đất hình chữ S có 54 dân tộc, cao nguyên Đắk Lắk quy tụ 49 dân tộc cùng chung sống.

Sau nhiều năm gắn bó, đời sống văn hóa tinh thần với những giá trị truyền thống hội tụ đủ ở “3 miền” đã trở thành “kho báu” mang sức mạnh nội sinh. Từ đó hun đúc nên tâm hồn, khí phách con người Đắk Lắk, tạo động lực phát triển bền vững cho địa phương.

Cùng với cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, văn hóa truyền thống của các dân tộc cũng là điểm nổi bật, tạo nguồn lực cho địa phương phát triển.

Ở Đắk Lắk, văn hóa các dân tộc là sự phong phú, đa dạng, thống nhất và kết hợp hài hòa của văn hóa dân tộc tại chỗ ở Tây Nguyên - Trường Sơn; văn hóa của các dân tộc thiểu số phía Bắc; văn hóa dân tộc Kinh (người Việt), mang đủ sắc thái 3 miền Bắc - Trung - Nam.

49 dân tộc chọn Đắk Lắk làm nơi sinh cơ, lập nghiệp và giữ nguyên vẹn bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình trên quê hương mới. Từ trong phong tục, tập quán, lễ hội, trang phục, nhạc cụ, làn điệu dân ca, dân vũ, ẩm thực…

Vì thế mà với những người con chọn Đắk Lắk làm quê hương thứ hai đều dễ dàng thấy quê hương qua từng “đặc sản” ở nơi đây.

Hiếm có nơi nào như vùng đất này, mỗi huyện, thị, buôn làng đều sở hữu nét đặc sắc trong văn hóa, từ âm nhạc, cồng chiêng, nhạc cụ đến lễ hội, nghi lễ…; trong ứng xử cộng đồng hào sảng, hiếu khách, thân thiện… là điều khác biệt để nhận ra văn hóa, con người Đắk Lắk.

Tỉnh Đắk Lắk có 44 di sản văn hóa vật thể, 4 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khoảng 2.307 bộ chiêng, trên 100 loại nhạc cụ khác nhau và khoảng 11.524 nghệ nhân đang nắm giữ các loại hình văn hóa dân gian… Đó là những “ngọc quý” trao truyền cho thế hệ mai sau. 

Đặc biệt, về với Đắk Lắk còn là về với miền sử thi. “Bộ sưu tập” có hơn 70 sử thi Êđê, 145 sử thi M’nông, có thể kể đến những sử thi nổi tiếng như: Đam Săn, Xing Nhã, Dam Di, Khinh Dú, Đăm Tiông, Đăm Trao, Đăm Rao...  gắn bó với cuộc sống, phản ánh mọi khía cạnh cuộc sống và được xem như “bách khoa thư” của mỗi tộc người. Bởi vậy, từ bao đời nay, sử thi vẫn được người dân ở đây tôn trọng, gìn giữ và xem là di sản văn hóa có giá trị vô giá của cộng đồng.  

Nỗ lực gìn giữ “ngọc quý” của cha ông, nhiều hoạt động bảo tồn, trao truyền văn hóa truyền thống được chính quyền, nhân dân tổ chức, đáp ứng nhu cầu của cộng đồng. 74 lễ hội truyền thống, văn hóa… được tổ chức là điển hình trong gìn giữ di sản quý giá. Điều đáng mừng hơn là người dân luôn biết cách “vận dụng” các thiết chế, di sản, giá trị văn hóa ấy để vừa đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của đông đảo người dân vừa góp phần xây dựng quê hương tươi mới mỗi ngày. 

Trên tiến trình xây dựng, phát triển Đắk Lắk xứng tầm đô thị trung tâm vùng Tây Nguyên thì yếu tố văn hóa - xã hội được xem là nền tảng quan trọng để “dựng xây” cơ đồ. Tỉnh Đắk Lắk vẫn luôn xác định, công tác giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là nhiệm vụ then chốt trong chiến lược phát triển văn hóa, là sự nghiệp lâu dài của nhân dân, trong đó đồng bào các dân tộc thiểu số là trung tâm, là chủ thể...

Có thể nói tiềm năng đất đai phì nhiêu, màu mỡ và khí hậu ôn hòa là điều kiện để Đắk Lắk phát triển nền nông - lâm nghiệp hàng hóa có quy mô lớn với những cây trồng chủ lực có giá trị kinh tế cao như cà phê, hồ tiêu, bơ và sầu riêng…mang lại đời sống sung túc cho hàng vạn nông hộ ở hầu hết 15 huyện, thị xã và thành phố.

Tiềm năng, thế mạnh ấy đã có sức hút mạnh mẽ cư dân trên cả nước tìm đến đây khai phá, lập nghiệp từ hơn một thế kỷ qua, để cùng với các tộc người bản xứ tạo lập nên vùng đất trù phú, đa dạng cả về mặt kinh tế lẫn văn hóa. Những yếu tố, giá trị ấy đã làm nên sức mạnh nội sinh để đất và người Đắk Lắk vượt qua mọi hoàn cảnh, thử thách, vươn lên trong suốt chiều dài lịch sử.

Đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay, tiềm năng của vùng đất Đắk Lắk tiếp tục được khai thác và phát huy, nhất là các giá trị di sản văn hóa của các dân tộc tại chỗ cũng như nhiều vùng miền trên cả nước hội tụ về đây. Di sản văn hóa ấy được xem như “sức mạnh mềm” để Đắk Lắk xây dựng và phát triển kinh tế, xã hội.

Trong đó du lịch được xác định là ngành kinh tế quan trọng, mũi nhọn của nhiều địa phương với những sản phẩm đặc thù, khác biệt như: tìm hiểu, trải nghiệm vốn văn hóa của các tộc người bản địa; thân thiện, khám phá cảnh quan, danh thắng; thưởng thức và thực hành trình diễn âm nhạc cồng chiêng cũng như các loại nhạc cụ tre nứa truyền thống.

Đến nay, bên cạnh 22 khu/điểm du lịch được quy hoạch, xây dựng và đưa vào khai thác, phục vụ người dân địa phương và du khách dựa vào những sản phẩm đặc thù, khác biệt trên - trên địa bàn Đắk Lắk còn hình thành nhiều điểm du lịch cộng đồng do chính người dân trong các buôn làng gây dựng, vận hành, thu hút du khách trong nước và quốc tế tìm đến.

Những địa chỉ ấy đem lại “tập hợp văn hóa” chân thực và sinh động - từ truyền thống đến hiện đại của các tộc người tại chỗ, đủ sức hấp dẫn và níu chân du khách khi đến đây tìm hiểu, trải nghiệm.

Chưa hết và có lẽ nổi bật, đặc sắc nhất ở vùng đất cao nguyên này đó là cà phê. Đặc sản này không những mang lại đời sống kinh tế sung túc cho hàng vạn nông hộ ở Đắk Lắk, mà còn tham gia vào hoạt động du lịch với vị thế độc tôn và đặc thù.

Những tour trải nghiệm với cà phê đã và đang được nhiều công ty du lịch ở đây (như Công ty Du lịch - Thương mại Đam san, Công ty Du lịch Khám phá Tây Nguyên, Ngày Mới, Ban Mê Tour, Công ty Du lịch Sài Gòn - Ban Mê) xây dựng và khai thác, góp phần làm gia tăng chuỗi giá trị kinh tế cho ngành hàng cà phê ở đây.

Hơn thế, cà phê không những thỏa mãn nhu cầu trải nghiệm của du khách thông qua hoạt động trực tiếp tham gia vào quá trình canh tác cùng người dân - từ làm vườn, thu hái đến chế biến và thưởng thức theo ý thích của mỗi người, mà nó còn tạo ra hệ sinh thái cà phê đúng nghĩa và đa dạng để vùng đất giàu bản sắc này kiến tạo thêm giá trị văn hóa mới - văn hóa cà phê.

Có thể nói, giá trị văn hóa này ngày càng được các cộng đồng cư dân, doanh nghiệp và chính quyền địa phương xác lập, định hình rõ ràng hơn - từ đời sống sản xuất, chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu đến nhịp sống gắn bó với cà phê hàng ngày đều đã cho thấy rõ nét yếu tố văn hóa rất riêng của con người, vùng đất bazan này.

Chính vì thế mà TP. Buôn Ma Thuột, hình ảnh đại diện cho Đắk Lắk đã ra đời một sologan, hay nói đúng hơn là gương mặt mới: “Buôn Ma Thuột - điểm đến của cà phê thế giới”. Đây không những là lời mời gọi, níu chân du khách, mà còn là động lực nội tại để Đắk Lắk phát triển và định vị hình ảnh của mình trên hành trình thế kỷ.  

Nội dung:  Đình  Nguyên Thu 

Ảnh: Phóng viên và CTV

Trình bày: Công Định