(E-Magazine) Để những di sản, bản sắc văn hóa Tây Nguyên không bị mai một

Là nhà nghiên cứu, am hiểu sâu sắc văn hóa Tây Nguyên, nghệ sĩ, nhà văn, nhà báo, nhạc sĩ Linh Nga Niê Kdam luôn trăn trở, đau đáu với bài toán “làm thế nào để giữ gìn và bảo tồn di sản văn hóa ở Đắk Lắk”, để những di sản, bản sắc văn hóa Tây Nguyên không bị mai một.

Chính vì thế, trước thềm Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025 - 2030, tham gia đóng ý kiến vào dự thảo Báo cáo chính trị trình đại hội, bà đã thẳng thắn chỉ rõ những tồn tại, hạn chế của công tác này thời gian qua, cũng như hiến kế, đề xuất những giải pháp, góp thêm tiếng nói của người trong cuộc, để công tác giữ gìn và bảo tồn di sản văn hóa thêm hiệu quả.

Đắk Lắk hiện có 49 dân tộc cùng sinh sống, trong đó 45/49 tộc người có nguồn gốc miền núi. Mỗi dân tộc có những phong tục tập quán, bản sắc văn hóa, ngôn ngữ, trang phục và kiến trúc, nhà ở riêng, sống đan xen tạo nên một bức tranh đa sắc màu văn hóa, sống động, hình thành nên một kho tàng di sản văn hóa vô cùng to lớn, ít địa phương nào có được.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện đại hóa – công nghiệp hóa mạnh mẽ, dưới sự tác động của kinh tế thị trường, công tác giữ gìn, bảo tồn di sản văn hóa ở Đắk Lắk đang đối diện với nhiều thách thức. Nhà nghiên cứu Linh Nga Niê Kdam dẫn chứng nhiều nghi lễ truyền thống như chúc sức khỏe, mừng năm mới chuyển đổi thành lễ nghi đậm "màu tôn giáo"; lễ hội cộng đồng và gia đình theo nông lịch, theo vòng đời (cúng bến nước, trưởng thành...) dần vắng bóng; một bộ phận thế hệ trẻ đánh mất bản sắc dân tộc, không còn thiết tha, gắn bó với nhạc cụ tre nứa, đá, gỗ, các làn điệu dân ca của dân tộc mình…

Tất nhiên, thời gian qua Đắk Lắk đã triển khai nhiều giải pháp để giữ gìn và bảo tồn di sản văn hóa. Thế nhưng do nhiều yếu tố khác nhau, công tác này vẫn chưa đạt hiệu quả như mong muốn, chưa thật sự khởi sắc, đi vào thực chất. Nhà nghiên cứu Linh Nga Niê Kdam chỉ rõ thực tế, các hoạt động bảo tồn, diễn xướng thời gian qua quá chú trọng vào phát huy giá trị của văn hóa cồng chiêng, tổ chức truyền dạy một số ít lớp dân vũ, phục dựng các lễ hội, mà không hề đề cập đến việc gìn giữ, bảo tồn hay phát huy giá trị âm nhạc khác (các nhạc cụ truyền thống, dân ca) của đồng bào các dân tộc địa phương. Còn trong các chương trình liên hoan văn hóa dân gian từ cơ sở đến cấp tỉnh hay khu vực, Trung ương, ngoài ching đồng, ching tre, nhạc cụ truyền thống chỉ phổ biến xuất hiện từ 1 - 3 loại nhạc cụ như Đing Năm, Đing buôt, Rlet, Ky pah, Ching Pơng...

Trước thực trạng đó, nhà nghiên cứu văn hóa Tây Nguyên Linh Nga Niê Kdam đề xuất, kiến nghị những giải pháp mà theo cá nhân bà thì không thể chần chừ, phải khẩn trương triển khai. Theo đó, cùng với việc bố trí kinh phí tương xứng; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ công tác giữ gìn và bảo tồn di sản văn hóa, có chính sách hỗ trợ tương xứng đối với nghệ nhân, thì các địa phương cần quyết liệt triển khai Dự án 6 về "Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030". Đây là giải pháp hữu hiệu để ngành văn hóa và các địa phương thực hiện tốt công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc, độc đáo của đồng bào dân tộc thiểu số. Bởi việc bảo tồn này gắn với lợi ích thiết thực, tăng thêm thu nhập, cải thiện đời sống cho đồng bào các dân tộc thiểu số.

Bên cạnh đó, hoạt động giới thiệu, quảng bá những giá trị văn hóa của các dân tộc cần xuất hiện với tần suất nhiều hơn trên những phương tiện thông tin đại chúng, tiếp cận hơn với công chúng qua những hình thức tuyên truyền phong phú, đa dạng, lồng ghép vào các hoạt động ở nhiều lĩnh vực khác. Từ đó, khơi dậy lòng tự hào về giá trị văn hóa của từng tộc người, để chính bản thân họ ý thức gìn giữ, bảo tồn. Ngoài ra, nhà nghiên cứu Linh Nga Niê Kdam mạnh dạn đề xuất một ý kiến là đã đến lúc chúng ta cần khuyến khích, thậm chí là xây dưng nội quy, quy định việc mặc trang phục dân tộc trong các trường học tại các vùng đông dân tộc thiểu số, với mục đích giúp các em ý thức, tự hào về trang phục truyền thống, rất riêng của dân tộc mình.

Nội dung: Đăng Triều – Mạnh Hoài Nam

Ảnh: Đăng Triều - Hoàng Gia

Trình bày: Đức Văn