(E-magazine) Bài 1: Những người trẻ viết tiếp câu chuyện đổi thay trên đại ngàn

“Người trẻ phải là cầu nối để văn hóa không chỉ được giữ lại mà còn tiếp tục lan xa”, đó là tâm niệm của chị H Zu Ni Niê (SN 1994), Bí thư Chi bộ buôn Akǒ Dhông (phường Buôn Ma Thuột). Không chỉ nói, chị đã biến khát vọng thành hành động bằng những việc làm cụ thể, thiết thực cho buôn làng. Giữa nhịp sống hiện đại, H Zu Ni Niê đang chứng minh rằng người trẻ hoàn toàn có thể trở thành điểm tựa cho di sản của dân tộc mình.

Là người con của buôn làng Êđê, H Zu Ni từ nhỏ đã quen với tiếng cồng chiêng ngân vang, mùi thơm của rượu cần, sắc màu thổ cẩm. Những giá trị văn hóa ấy không chỉ là ký ức tuổi thơ, mà còn trở thành sợi dây gắn bó, thôi thúc chị dấn thân vào hành trình gìn giữ "hồn buôn làng".

Năm 2023, buôn Akǒ Dhông được công nhận là buôn du lịch cộng đồng đầu tiên của tỉnh Đắk Lắk. Xác định giới thiệu văn hóa không chỉ để khách hiểu, mà còn để chính người trẻ ý thức sâu hơn về giá trị di sản cha ông để lại, H Zu Ni xung phong tham gia Ban Quản lý du lịch cộng đồng, trở thành “hướng dẫn viên” không chuyên. Mỗi khi có đoàn khách đến tham quan, chị say sưa kể chuyện về không gian nhà dài, văn hóa cồng chiêng, những bữa cơm dân dã cùng rượu cần nồng nàn.

Ngày ấy, giữ vai trò là bí thư chi đoàn, chị đã kêu gọi đoàn viên, thanh niên và người dân trong buôn thường xuyên dọn vệ sinh đường làng, trồng hoa trước nhà, tạo cảnh quan xanh – sạch – đẹp. Đồng thời vận động bà con gìn giữ các nghề truyền thống.

H Zu Ni còn ấp ủ khát vọng gìn giữ một hồn cốt khác của buôn làng là cà phê. Với chị, cà phê không chỉ là cây trồng chủ lực của vùng đất đỏ bazan, mà còn là ký ức tuổi thơ, là hương vị của những buổi sáng trong căn nhà dài, khi bà rang từng mẻ cà phê trên bếp củi, để cả gia đình cùng thưởng thức ly cà phê ấm nồng trước khi bắt đầu ngày mới.

Từ ký ức thân thương ấy, chị quyết định học cách rang, xay và pha chế cà phê theo phương pháp thủ công. Những mẻ cà phê chị làm ra đều mang tên gọi “cà phê tích cực”, như chính tinh thần sống và cách nghĩ của mình, để làm sao mỗi hạt cà phê là một câu chuyện văn hóa, là nhịp cầu đưa bạn bè, du khách đến gần hơn với buôn làng.

Bên cạnh sản xuất, chị đang xây dựng một không gian trải nghiệm cà phê gắn với văn hóa Êđê: nơi du khách có thể nghe cồng chiêng, thử dệt thổ cẩm, cùng ngồi bên bếp lửa rang cà phê và thưởng thức hương vị đậm đà ngay tại buôn làng. Đó không chỉ là một hướng đi khởi nghiệp, mà còn là cách chị lan tỏa tình yêu văn hóa bản địa, biến cà phê thành nhịp cầu kết nối buôn làng với bạn bè gần xa.

Trong những dịp đón khách, buôn Akǒ Dhông luôn rộn ràng tiếng chiêng, rực lửa bếp và thoảng hương cà phê. Nhiều du khách khi đến đây đều ấn tượng bởi sự chân thành, mộc mạc mà H Zu Ni và bà con mang lại.

Chị Hoàng Lan Anh (du khách đến từ TP. Hồ Chí Minh) chia sẻ: “Tôi từng đi nhiều nơi, nhưng chỉ ở đây mới được trải nghiệm cảm giác ngồi bên bếp lửa, nghe người Êđê kể chuyện buôn làng, rồi nhâm nhi ly cà phê do chính tay chị H Zu Ni rang xay. Đó không chỉ là thức uống, mà như đang thưởng thức cả một phần hồn của Tây Nguyên”.

Là một “thủ lĩnh” trẻ năng động, H Zu Ni còn biết cách đưa hình ảnh buôn làng ra khỏi phạm vi của địa phương. Chị đã tham gia các ngày hội quảng bá du lịch ở nhiều tỉnh, thành phố, góp phần giới thiệu Akǒ Dhông như một điểm đến đặc sắc.

Đặc biệt, chị tận dụng mạng xã hội để chia sẻ những thước phim mộc mạc về đời sống buôn làng, về những ngôi nhà dài rêu phong, những khung cửi dệt thổ cẩm, hay hình ảnh bà con nấu rượu cần bên bếp lửa. Những clip giản dị ấy đã thu hút sự quan tâm của nhiều bạn trẻ và du khách khắp nơi.

Năm 2023, chị cùng một số thanh niên đồng chí hướng đã thành lập Câu lạc bộ Thanh niên Êđê, xem đây là ngôi nhà chung để kết nối, tập hợp lực lượng trẻ.

Có hơn 50 thành viên đang sinh sống, học tập và làm việc tại Đắk Lắk, Câu lạc bộ trở thành nơi chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm trong học tập, nghề nghiệp, đồng thời tạo không gian để thanh niên gắn bó, gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống của buôn làng.

Một dự định táo bạo khác của nữ trưởng buôn là mở kênh dạy tiếng Êđê trực tuyến vào cuối năm 2025. Với chị, ngôn ngữ là “cái hồn” của dân tộc, nếu mất tiếng nói thì văn hóa khó mà giữ trọn vẹn. Để chuẩn bị, chị đã và đang theo học lớp bồi dưỡng tiếng Êđê tại Trường Đại học Tây Nguyên, tham khảo cách giảng dạy để tự xây dựng giáo án. “Tôi muốn bất cứ ai, dù ở xa, cũng có thể học tiếng Êđê, để tiếng nói này còn vang mãi”, chị bộc bạch.

Ở tuổi 31, nữ thủ lĩnh trẻ của buôn Akǒ Dhông không chỉ gánh trên vai trách nhiệm của một bí thư chi bộ, mà còn là “người truyền lửa” cho thế hệ trẻ. “Mảnh đất này có nhiều khía cạnh để phát triển, đặc biệt là du lịch gắn với nông sản và văn hóa. Người trẻ cần tiên phong để biến khát vọng ấy thành hiện thực”, chị nhấn mạnh.

Buôn Akǒ Dhông hôm nay vẫn lưu giữ 32 ngôi nhà dài, những dàn cồng chiêng, khung cửi dệt thổ cẩm và men say của rượu cần. Nhưng giá trị ấy sẽ không chỉ nằm trong quá khứ nếu có thêm nhiều người trẻ như H Zu Ni – dám nghĩ, dám làm, biết cách giữ hồn truyền thống bằng hơi thở của thời đại.

(Còn nữa)

Bài 2: Người “giữ lửa” ở buôn Mlăng

Thực hiện: Vân Anh – Như Quỳnh

Trình bày: Công Định