Nông dân trồng cà phê gặp khó vì mưa lũ

Chưa bao giờ người trồng cà phê tại Đắk Lắk phải đối mặt với một vụ thu hoạch đầy khó khăn như năm nay. Mưa lũ dồn dập, sạt lở đất không chỉ cuốn trôi, nhấn chìm hàng trăm hécta cà phê đang độ chín rộ mà còn để lại những hệ lụy nặng nề, đe dọa trực tiếp đến sinh kế lâu dài của nông dân.

Tài sản trôi theo dòng nước lũ

Bần thần đứng nhìn rẫy cà phê sau đợt mưa lũ, chị Đinh Thị Ngọc (thôn 1, xã Yang Mao) vẫn chưa hết bàng hoàng. Hơn 1 ha cà phê kinh doanh nằm ven suối Ea Găm (thuộc buôn Cư Drăm) của gia đình chị bị nước lũ cuốn trôi cả mảng lớn. Nước chảy như suối ngay giữa vườn, trái rụng tơi tả đầy gốc.

Chị Ngọc kể, đợt mưa lớn ngày 17 - 18/11 vừa qua gây lũ lụt nghiêm trọng trên địa bàn xã. Đặc biệt, nước lũ cuồn cuộn đổ về gây sạt lở nghiêm trọng khắp nơi. Riêng tại khu vực rẫy của gia đình chị, đất đá từ trên đồi đổ ập xuống chặn ngang dòng suối khiến dòng chảy đổi hướng đâm thẳng vào vườn cây. Gần 1 sào cà phê chưa kịp thu hoạch bị cuốn phăng, diện tích còn lại ngập úng nặng. “Dù mưa đã tạnh nhưng dòng nước vẫn chảy ngập vườn cây khiến việc thu hái vô cùng khó khăn. Với 1  ha này, mọi năm gia đình thu được khoảng 3 tấn nhân nhưng năm nay coi như thất bát. Chưa kể, cây bị ngâm nước lâu ngày đã có hiện tượng rụng lá, rụng trái xanh và nguy cơ không thể phục hồi”, chị Ngọc than thở.

Vườn cà phê của gia đình chị Đinh Thị Ngọc (thôn 1, xã Yang Mao) bị thiệt hại nặng do mưa lũ.

Ông Nguyễn Tấn Trực, Chủ tịch UBND xã Yang Mao nhận định, tình hình mưa lũ diễn biến vô cùng phức tạp, gây thiệt hại nặng nề cho ngành nông nghiệp địa phương. Bốn loại cây trồng chủ lực gồm cà phê, dứa, sầu riêng và mắc ca đều bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Riêng với cây cà phê, lũ quét đã gần như "xóa sổ" cả một dải diện tích lớn ven sông. Nhiều hộ dân mất trắng 5 - 6 sào đất canh tác chỉ sau một đêm.

Trong tình thế cấp bách, nhiều người dân đã phải liều mình bơi giữa dòng nước lũ để cưa ngang gốc cà phê, kéo vào bờ hái trái nhằm vớt vát chút tài sản. Do nước ở nhiều khu vực vẫn còn ngập sâu, địa phương chưa thể tiếp cận để thống kê con số thiệt hại chính xác.

Không chỉ xã Yang Mao, tại xã Krông Bông, hơn 300 ha cà phê đang vào vụ thu hoạch cũng chìm trong nước. Tại xã Cư Pui, con số thiệt hại lên đến trên 600 ha cà phê bị lũ cuốn và ngập úng. Cà phê ngập nước lâu khiến việc khôi phục vườn cây dự kiến phải mất nhiều thời gian, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống dân sinh trong dài hạn.

Cùng chung cảnh ngộ, gia đình anh Nguyễn Văn Quế (thôn Tam Thuận, xã Tam Giang) có 1,1 ha cà phê nằm ở vùng trũng thấp. Đợt mưa vừa qua khiến hơn nửa diện tích bị nhấn chìm. Ngay khi nước rút, anh phải thuê nhân công gấp rút ra vườn nhặt nhạnh những gì còn sót lại. Anh Quế rầu rĩ: “Vườn cây 20 năm tuổi, năm ngoái còn cho 3 tấn nhân, năm nay may mắn lắm chỉ được 1 tấn. Với giá cà phê hiện tại trên 110.000 đồng/kg, cứ ngỡ sẽ có một cái Tết ấm no, nào ngờ mọi công sức đều trôi theo dòng nước”.

Theo ông Mai Quốc Doanh, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Dliê Ya, mưa lớn kéo dài cũng gây sạt lở đất tại buôn Tleh và buôn Dliê Ya A khiến 15 ha cà phê và 1 ha sầu riêng bị ngập. Đáng chú ý, nhiều diện tích sầu riêng thu hoạch muộn gặp mưa dầm khiến cơm bị sượng, chất lượng giảm sút, kéo theo giá bán lao dốc.

Nỗ lực giảm thiểu thiệt hại, khôi phục sản xuất

Đợt thu hoạch cà phê niên vụ 2025 - 2026 đang gặp vô vàn bất lợi do thời tiết cực đoan. Tranh thủ những ngày ngớt mưa hiện nay, bà con nông dân tại các vùng trồng cà phê trọng điểm đang hối hả chạy đua với thời gian để thu hoạch tránh đợt mưa bão sắp tới.

Bà Lương Thị Ví (thôn Xuân Hà, xã Phú Xuân) lo lắng: “Chúng tôi phải tranh thủ từng giờ nắng ráo, thuê người thu hoạch gấp hơn 1 ha đang chín rộ. Cũng theo bà Ví, thời tiết xấu từ đầu vụ đã làm giảm năng suất, nay thu hoạch gặp mưa khiến vườn lầy lội, chi phí nhân công tăng cao do thời gian thu hái kéo dài.

Người dân xã Phú Xuân tranh thủ hái cà phê khi mưa tạnh.

Nỗi lo "bão chồng bão" cũng đang đè nặng lên gia đình anh Lộc Thiết (buôn Tleh, xã Dliê Ya) khi hơn 1 ha cà phê đã chín nhưng chưa hái được hạt nào. Anh Thiết phân tích: “Mọi năm, cuối tháng 11 là thời điểm thu hoạch cà phê của bà con Tây Nguyên, thời tiết đã nắng ráo thuận lợi. Năm nay mưa lũ khiến tiến độ chậm hơn nửa tháng. Nguy hiểm hơn, mưa nhiều khiến quả chín chưa kịp hái thì cây đã ra hoa. Việc thu hái lúc này rất dễ làm gãy rụng hoa, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất vụ sau”.

Thống kê sơ bộ, đợt mưa lũ vừa qua đã làm khoảng 70.000 ha cây trồng hằng năm và lâu năm bị ngập úng, hư hại. Theo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, cà phê là cây trồng chủ lực, chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu kinh tế và kim ngạch xuất khẩu của tỉnh Đắk Lắk. Với diện tích trên 212.000 ha và sản lượng bình quân trên 530.000 tấn/năm, bất kỳ biến động nào của ngành hàng này cũng ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của đại đa số người dân.

Theo đó, đối với vườn ngập úng phải khẩn trương đào rãnh, khơi thông dòng chảy, bơm hút nước ra khỏi vườn. Đối với vườn đã rút nước, tập trung xới nhẹ, phá váng lớp đất mặt vùng tán cây giúp đất thông thoáng, kích thích tái sinh rễ mới. Khi bộ rễ phục hồi mới tiến hành bón phân hữu cơ kết hợp phân khoáng và phun phân bón lá, hạn chế dùng phân hóa học ngay lập tức. Đối với cây bị long gốc cần dặm chặt, vun gốc và sử dụng chế phẩm sinh học đối kháng nấm hại.

Minh Thuận - Thế Hùng