Xây dựng nông thôn mới - còn những khó khăn, bất cập

Dak Lak đang tập trung triển khai chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM), với quyết tâm đến năm 2015 có 20% số xã trong tỈnh cơ bản đạt các tiêu chí về NTM. Tuy nhiên, quá trình thực hiện còn gặp nhiều khó khăn, thách thức…

Khó khăn, thách thức từ nội tại

Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng NTM đã và đang được các địa phương trong tỉnh triển khai tích cực, theo lộ trình và bước đi cụ thể. Trong năm 2011 tỉnh đã triển khai Chương trình trên cả 152 xã, phấn đấu đến năm 2015 có 20% số xã trong tỉnh cơ bản đạt tiêu chuẩn NTM. Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới (BCĐXDNTM) cấp tỉnh, huyện và Ban quản lý cấp xã đã được thành lập; các xã đã tiến hành điều tra, khảo sát thực trạng nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn để làm căn cứ cho việc xúc tiến lập quy hoạch chung cùng đề án xây dựng NTM.

Đến nay, ở cấp huyện, thị xã, thành phố đã chọn được 37 xã điểm. Trên cơ sở đó, BCĐXDNTM của tỉnh đã chọn 4 xã điểm để tập trung chỉ đạo rút kinh nghiệm là: Ea Bar (Buôn Đôn), Ea Ô (Ea Kar), Ea Tul (Cư M’gar) và Ea Kao (TP. Buôn Ma Thuột).

Giao thông là một trong những tiêu chí khó thực hiện ở hầu hết các xã (đặc biệt là xã vùng sâu, vùng xa). (Trong ảnh: một đoạn đường ở xã Ea Sô, huyện Ea Kar)

Thực tế cho thấy nông thôn Dak Lak có nhiều điểm khác biệt so với các vùng miền khác. Bởi đây là một tỉnh vùng cao, có hơn 40 dân tộc anh em từ gần 60 tỉnh, thành đến lập nghiệp, hình thành nên những vùng nông thôn đa sắc tộc, đa văn hóa, đa canh tác… Đây là thế mạnh nhưng cũng là khó khăn cho việc xây dựng NTM theo những tiêu chí định sẵn chung cho cả nước. Ở vùng sâu, vùng xa, đời sống nông dân vẫn còn nhiều khó khăn, kết cấu hạ tầng nông thôn (điện, đường, trường, trạm…) chưa đáp ứng yêu cầu. Phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho người nông dân, giảm nghèo trong nông thôn đã được chú trọng, nhưng vẫn chưa đạt như mong muốn… Đây chính là những khó khăn lớn trong quá trình xây dựng NTM của các xã, trong đó vấn đề mấu chốt là: vốn, cơ chế và tổ chức thực hiện.

Nhiều xã đạt tiêu chí thấp

Khảo sát về thực trạng nông thôn tỉnh ta theo 19 tiêu chí của Bộ tiêu chí quốc gia về NTM cho thấy, hầu hết các tiêu chí đều đạt thấp và rất thấp. Theo kết quả tổng hợp của BCĐ XDNTM cấp tỉnh, trong 135 xã (có báo cáo tổng hợp), chỉ có 3 xã đạt trên 50% bộ tiêu chí, 51 xã đạt từ 5 đến 9 tiêu chí, trong khi có đến 81 xã đạt 4 tiêu chí trở xuống, đặc biệt xã Cư Drăm (Krông Bông) không đạt một tiêu chí nào... Các tiêu chí đã đạt hoặc xấp xỉ đạt chủ yếu là: Hệ thống tổ chức chính trị, an ninh trật tự, hình thức tổ chức sản xuất, giáo dục, y tế, văn hóa, điện, trường học … Những tiêu chí có tính chất quan trọng, quyết định đến sự thay đổi của “bộ mặt” nông nghiệp, nông thôn và đời sống của người nông dân như: quy hoạch, giao thông, cơ sở vật chất văn hóa nhà ở, cơ cấu lao động, môi trường… thì chưa xã nào đạt.

Cũng qua phản ánh của các xã, có những tiêu chí chưa phù hợp với tình hình thực tế của các vùng nông thôn trong tỉnh cần được Trung ương điều chỉnh bổ sung. Tiêu chí về quy hoạch sử dụng đất và hạ tầng thiết yếu cho phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ chỉ có huyện Ea Kar và huyện Cư Kuin bước đầu thực hiện rà soát, lập kế hoạch dự toán, đang xây dựng quy hoạch phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội - môi trường theo chuẩn mới và quy hoạch phát triển các khu dân cư mới, chỉnh trang các khu dân cư hiện có theo hướng văn minh, bảo tồn được bản sắc đa văn hóa tốt đẹp; các xã khác đang ký hợp đồng với các đơn vị tư vấn lập quy họach xây dựng NTM nhưng tiến độ khá chậm… Tiêu chí giao thông khá nan giải đối với các xã vì nhiều người dân đời sống còn khó khăn, địa bàn các xã lại rộng nên việc có được hệ thống đường trục xã, liên xã nhựa hóa, bê tông hóa đạt chuẩn theo cấp kỹ thuật của Bộ Giao thông vận tải hay đường ngõ, xóm  sạch và không lầy lội vào mùa mưa rất khó đạt được trong thời gian ngắn… Cơ sở vật chất văn hóa là tiêu chí nan giải nhất. Ông Nguyễn Huy Bài, Chủ tịch UBND xã Ea Kao (TP. Buôn Ma Thuột) bày tỏ: Xã đã xây dựng Nhà văn hóa và khu thể thao, nhưng chỉ mới  ½ số thôn buôn có nhà văn hóa cộng đồng, số còn lại rất khó đạt được vì nguồn quỹ đất để quy hoạch công trình công cộng không còn, mà mua đất thì không có nguồn vốn.  Tiêu chí nhà ở khu dân cư, quy định 75% nhà ở đạt tiêu chuẩn của Bộ Xây dựng, nhưng Bộ lại không đưa ra cụ thể tiêu chuẩn nào, còn nhiều ý kiến băn khoăn: Đối với đồng bào dân tộc thiểu số, cần phải giữ gìn bản sắc dân tộc với nhà sàn dài bằng gỗ, không phải nhà xây nhưng vẫn sử dụng tốt thì có đạt chuẩn không? Tiêu chí cơ cấu lao động quy định 40% lao động trong xã sản xuất nông nghiệp, vậy 60% còn lại làm gì? Ở nhiều xã, nông dân sản xuất cà phê, cao su, hồ tiêu… thu nhập cao, họ còn phải thuê thêm nhân công mỗi khi vào vụ mùa. Vậy liệu tiêu chí này có phù hợp với địa phương như Dak Lak?...

Phát triển làng nghề là một phần trong tiêu chí cơ cấu sản xuất của bộ tiêu chí xây dựng NTM. (Trong ảnh: Làng nghề bánh tráng Hoài Nhơn ở thôn 5, 6, 7 xã Ea Bar, huyện Buôn Đôn).

Theo đánh giá  của UBND tỉnh, công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch ở tuyến xã còn nhiều bất cập, chưa bắt kịp yêu cầu phát triển. Cơ sở hạ tầng nông thôn so với quy chuẩn của các Bộ, ngành Trung ương chưa đạt tỷ lệ cao. Trình độ cán bộ, công chức cấp xã còn hạn chế, kỹ năng lãnh đạo, quản lý, điều hành một số mặt chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ chính trị ở địa phương.

Từng bước tháo gỡ vướng mắc bất cập

Theo BCĐXDNTM của tỉnh, hiện nay, các xã được chọn thực hiện xây dựng NTM đang tiến hành đánh giá, rà soát, so sánh hiện trạng với các tiêu chuẩn NTM để xây dựng đề án. BCĐ huyện Ea Kar cho biết: nhiều xã trong huyện đã đánh giá xong hiện trạng, có quy hoạch, đề án đang trong quá trình chờ thẩm định. Huyện đã có khái toán nhu cầu vốn đầu tư để đạt tiêu chí  NTM cho 14 xã đến năm 2015 là 4.530 tỷ đồng, bình quân 324 tỷ đồng/ xã, cao hơn gấp đôi so với các xã ở các tỉnh đồng bằng đã lập đề án (bình quân 150 tỷ đồng/xã).

Ông Y Sen Kbuôr, Phó Chủ tịch UBND xã Ea Bar (Buôn Đôn) chia sẻ: xã đã tuyên truyền, phổ biến đến người dân về mục tiêu nhiệm vụ xây dựng NTM, bà con rất phấn khởi và ủng hộ, nhiều thôn, buôn đã đóng góp công sức, tiền của để xây dựng đường giao thông, trường học, vệ sinh môi trường… Năm đầu tiên thực hiện điểm xây dựng NTX xã được đầu tư hơn 2 tỷ đồng và đã hoàn thành 2 con đường ở thôn 7, thôn 8…”

Từ thực tế trên cho thấy, mặc dù các địa phương khẩn trương, tích cực trong việc triển khai thực hiện xây dựng NTM, nhưng tiến độ còn rất chậm. Theo BCĐ thị xã Buôn Hồ đây là chương trình rất mới nên địa phương không khỏi lúng túng trong chỉ đạo thực hiện. Việc chậm giao vốn cho xã cũng là một khó khăn làm chậm tiến độ thực hiện.

Ông Vũ Văn Đông, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT cho biết: tỉnh sẽ triển khai tập huấn cho các xã trước hết là 4 xã được chọn điểm chỉ đạo. Để đạt mục tiêu lập quy hoạch xây dựng NTM cho 152 xã trước tháng 6-2012 và thực hiện thành công chương trình xây dựng NTM những năm tiếp theo, trước mắt cần phải tăng cường công tác tuyên truyền để chuyển biến nhận thức trong hệ thống chính trị và nâng cao nhận thức của mỗi người dân.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đinh Văn Khiết yêu cầu: Văn phòng Điều phối tỉnh phối hợp với các ngành, các đơn vị, tổ chức, đoàn thể tập trung chỉ đạo 4 xã điểm của tỉnh để rút kinh nghiệm; thường xuyên kiểm tra, có kế hoạch cụ thể làm việc tại cơ sở để nắm bắt tình hình, đôn đốc việc thực hiện và giúp các địa phương xử lý các khó khăn, vướng mắc, thực hiện theo đúng kế hoạch, tiến độ đề ra. Đồng thời, lập dự toán phân khai nguồn vốn kế hoạch năm 2012 về Chương trình xây dựng NTM trình UBND tỉnh xem xét, quyết định… Xây dựng NTM là chương trình lớn, rộng, lâu dài nên cần có sự vào cuộc của toàn xã hội, trong đó người nông dân là chủ thể được hưởng lợi từ chương trình. Đa dạng hoá các nguồn vốn và lồng ghép các nguồn vốn từ các chương trình dự án đã và đang thực hiện trên địa bàn; xây dựng kết cấu hạ tầng, phát triển sản xuất là những nội dung phải được ưu tiên thực hiện trước trong quá trình xây dựng NTM ở mỗi địa phương…

Minh Quân