Chậm ban hành văn bản pháp luật gây khó cho dân và các cơ quan quản lý nhà nước

Hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật có vai trò đặc biệt quan trọng đối với bất kỳ quốc gia, chế độ nào. Việc hệ thống pháp luật có hoàn chỉnh, có tốt hay không sẽ có vai trò quyết định đến hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành của đất nước, chế độ đó. Với mục tiêu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Đảng và Nhà nước ta thì khẩu hiệu “Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật” đã trở thành phương châm sống của mọi người dân và kim chỉ nam cho mọi hoạt động, hành động của tất cả các cơ quan trong hệ thống chính trị.

Tuy vậy, hiện vẫn còn tồn tại tình trạng nhiều lĩnh vực chưa được pháp luật điều chỉnh hoặc chậm được điều chỉnh, thậm chí nhiều lĩnh vực dù đã có luật nhưng lại phải chờ nghị định còn nghị định lại phải chờ thông tư hướng dẫn cụ thể, chi tiết mới triển khai, áp dụng được trong thực tế cuộc sống. Do đó, nhiều văn bản luật có hiệu lực hàng năm trời nhưng lại chưa áp dụng được, tình trạng này gần như đã trở thành căn bệnh kinh niên, “thói quen” tiêu cực nhưng lại khá phổ biến ở nước ta. Vấn đề chậm ban hành văn bản hướng dẫn, quy định cụ thể đã được nói đến nhiều và trong thời gian dài nhưng chậm được khắc phục, sửa chữa. Ngay cả ở diễn đàn Quốc hội các đại biểu cũng đã chất vấn gay gắt các bộ, ngành Trung ương về tình trạng “nợ” văn bản hướng dẫn gây khó cho nhân dân, doanh nghiệp và cho cả các cơ quan thực thi pháp luật nhưng vấn đề này vẫn chậm chuyển biến.

Điển hình gần đây là việc triển khai Luật Xử lý vi phạm hành chính. Đây là đạo luật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, tác động rất lớn đến toàn xã hội, nhất là trong hoạt động quản lý, điều hành của Nhà nước ta. Khi Luật này có hiệu lực thì có trên 60 Nghị định phải sửa đổi, bổ sung và hàng trăm văn bản quy phạm pháp luật liên quan khác như thông tư, quyết định... phải bị thay thế, hủy bỏ. Tuy nhiên, đến ngày Luật có hiệu lực thi hành (1-7-2013), sau hơn 1 năm được thông qua nhưng có rất ít nghị định được ban hành để triển khai Luật. Việc chậm ban hành các văn bản hướng dẫn ảnh hưởng tiêu cực, nghiêm trọng đến hoạt động quản lý, điều hành, nhất là nhiều địa phương, ngành không dám ra các quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong các lĩnh vực nóng, bức xúc như: đất đai, giao thông, bảo vệ rừng vì chưa có hướng dẫn và... sợ bị kiện.

Hay như đối với Luật Tài nguyên nước được thông qua ngày 21-6-2012, có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2013. Tại Khoản 2, Điều 73 Luật Tài nguyên nước, quy định: “Chính phủ quy định trình tự, thủ tục và quy định cụ thể thẩm quyền cấp, gia hạn, điều chỉnh, đình chỉ, thu hồi giấy phép về tài nguyên nước” nhưng đến nay Chính phủ chưa ban hành nghị định và Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa có thông tư hướng dẫn trình tự, thủ tục và quy định cụ thể, chi tiết về cấp giấy phép về tài nguyên nước. Việc khai thác, sử dụng tài nguyên nước có tầm quan trọng đặc biệt trong hoạt động kinh tế - xã hội, dân sinh và môi trường, và việc chậm hướng dẫn, quy định cụ thể của cơ quan chức năng ảnh hưởng đến nhu cầu thiết yếu của công dân, doanh nghiệp và sự phát triển chung của cả đất nước.

Có thể khẳng định rằng ở nước ta công tác xây dựng, ban hành văn bản pháp luật còn những mặt hạn chế, bất cập, chồng chéo, thiếu khả thi nhưng nghiêm trọng nhất vẫn là sự chậm trễ của các cơ quan chức năng trong việc hướng dẫn chi tiết triển khai. Việc chậm đưa các đạo luật vào cuộc sống gây hậu quả rất lớn về nhiều mặt của đời sống đất nước, gây bức xúc cho nhân dân, cán bộ, công chức. Việc không có văn bản hướng dẫn thì nhiều đạo luật ban hành cũng như không, nhiều chuyên gia ví việc này như “đi trong đêm mà không có đèn” hoặc “ra khơi mà không biết hướng”. Nhiều quy định do không có hướng dẫn, quy định cụ thể nên mỗi nơi áp dụng mỗi kiểu gây thiệt hại cho Nhà nước, công dân. Đặc biệt, vấn đề này nếu không được giải quyết, khắc phục triệt để, căn cơ sẽ ảnh hướng đến niềm tin của nhân dân đối với hệ thống pháp luật nói riêng và đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước ta nói chung.

Vì vậy, theo chúng tôi, các cơ quan có thẩm quyền cần quan tâm hơn nữa đối với công tác xây dựng, ban hành pháp luật, nhất là các văn bản chi tiết, cụ thể để hướng dẫn, áp dụng. Trước mắt, cần đẩy mạnh, giải quyết các văn bản pháp luật còn “nợ”, còn tồn đọng, nhất là các đạo luật quan trọng mới ban hành, tác động đến nhiều ngành, lĩnh vực và các tầng lớp nhân dân; rà soát, hệ thống hóa để sửa đổi, bổ sung, hủy bỏ, thay thế các văn bản bất cập, chồng chéo, thiếu khả thi hoặc đã lỗi thời, lạc hậu. Tiếp đó, cần tăng cường đào tạo nâng cao nguồn nhân lực, đội ngũ làm công tác văn bản pháp luật cả về số lượng, chất lượng; quan tâm đầu tư kinh phí, trang thiết bị cho việc triển khai công tác này. Bên cạnh đó, cần có chế tài rõ ràng, cụ thể để xử lý nghiêm các tập thể, cá nhân có trách nhiệm về việc chậm ban hành các văn bản hướng dẫn làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích của công dân, tổ chức cũng như gây khó khăn, vướng mắc cho hoạt động quản lý, điều hành của các cơ quan nhà nước.