Góp ý xây dựng Bộ Luật Hình sự (sửa đổi):

Áp dụng linh hoạt tình tiết giảm hình phạt cho người phạm tội

Ở góc độ bài viết này, chúng tôi muốn đề cập đến khía cạnh giảm nhẹ trong các vụ án hình sự. Có nhiều vụ án hình sự người phạm tội lần đầu, ở mức ít nghiêm trọng và do lỗi vô ý (như các tội về vi phạm an toàn giao thông đường bộ, phá rừng làm nương rẫy...), tòa án thường áp dụng tình tiết khoan hồng này của Nhà nước. Tuy nhiên, việc áp dụng tình tiết này chưa nhiều, đôi khi chưa thỏa đáng do đó chưa thể hiện rõ nét, sâu đậm chính sách khoan hồng của Đảng và Nhà nước ta.

Là người làm việc ở cơ quan pháp luật, là luật gia và từng có thời gian làm việc ở Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước nên tôi đã tiếp và hướng dẫn, tư vấn pháp luật cho rất nhiều trường hợp người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số, phạm tội thuộc các tội ít nghiêm trọng, có thể cho hưởng án treo nhưng tòa án cứ áp dụng hình phạt tù giam nên rất nhiều người rơi vào tình cảnh rất thương tâm. Đa phần trong số họ là chưa hiểu biết pháp luật, nhiều hành vi họ tưởng không phạm pháp (phá rừng làm rẫy), quan hệ tình dục với người chưa thành niên do yêu nhau một cách tự nguyện hoặc do vô ý, rủi ro (gây tai nạn giao thông...) nên mới phạm tội. Đành rằng đã phạm tội thì phải gánh chịu hậu quả pháp lý tương xướng với tội phạm gây ra, nhưng không ít trường hợp người phạm tội đã tỏ ra ăn năn hối cải, khắc phục toàn bộ hậu quả đã gây ra và được người bị hại bãi nại nhưng hình phạt áp dụng vẫn chưa thể hiện được chính sách khoan hồng của pháp luật. Có nhiều trường hợp có thể áp dụng miễn hình phạt, cho tại ngoại nhưng không được xem xét đầy đủ, thấu đáo... Mặc dù, những người có thẩm quyền thi hành pháp luật không sai luật, nhưng dư luận không mấy đồng tình vì bản án đưa ra chưa thể hiện được cái tình, cái đạo lý, tính nhân bản mà báo chí, dư luận quần chúng nhân dân nhiều lần phản ánh, không đồng tình. Điều này không những chưa thể hiện được chính sách khoan hồng của Nhà nước đối với những người lầm lỡ, phạm tội lần đầu, đầu thú, tự thú... nhằm tạo điều kiện cho họ làm lại cuộc đời và ngăn ngừa hành vi phạm tội mới để đạt được mục đích của hình phạt mà còn làm cho những người phạm tội thiếu tin tưởng vào sự khoan hồng của Đảng và Nhà nước ta. Ngoài ra, vừa không khuyến khích được họ khắc phục thiệt hại, đầu thú, tự thú... vừa tạo ra tâm lý “đã phạm tội rồi thì trước sau gì cũng phải đi tù, bồi thường, khắc phục thiệt hại thì cũng vậy mà thôi, giảm chẳng đáng là bao”.

Thiết nghĩ, để thực hiện tốt chính sách khoan hồng, khuyến khích người phạm tội khắc phục thiệt hại, đầu thú, tự thú... trong khi xây dựng Dự thảo sửa đổi Bộ Luật Hình sự các cơ quan chức năng nên xem tình tiết ăn năn hối cải, tự nguyện bồi thường thiệt hại... có ý nghĩa quyết định đến hình phạt. Bên cạnh đó, các cơ quan tiến hành tố tụng cần áp dụng linh hoạt hơn theo hướng áp dụng tình tiết giảm nhẹ ngày càng nhiều, thậm chí có thể miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, xử phạt dưới khung hình phạt khi có các tình tiết giảm nhẹ, người phạm tội với lỗi vô ý, nhân thân tốt.

Phạm Văn Chung