Thượng đỉnh Normandy: Cơ hội hòa bình tại Đông Ukraine ngày càng rõ ràng hơn

Những bước đi tiếp theo khá rõ ràng cho vấn đề Đông Ukraine, đặc biệt là cuộc gặp lần đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo Nga và Ukraine, chính là "kết quả rất tích cực" đạt được tại hội nghị do Tổng thống Pháp Emmanuel Macron chủ trì lần này.

Những nội dung đáng chú ý được 4 nhà lãnh đạo gồm Tổng thống Pháp Macron, Tổng thống Nga Vladimir Putin, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Thủ tướng Đức Angela Merkel đạt được là cam kết thực thi đầy đủ lệnh ngừng bắn cho tới cuối năm nay; nhất trí tiến hành trao đổi tù binh theo hình thức "tất cả đổi lấy tất cả".

Trong đó, chính quyền Kiev sẽ trao trả 250 tù binh để đổi lấy 100 tù binh từ Cộng hòa tự xưng Donetsk cũng như Luhansk ở Donbass trước cuối năm; tiếp tục rút lực lượng vũ trang tại các điểm xung đột cho tới cuối tháng 3-2020, tiến hành phi quân sự hóa thêm 3 điểm nữa, thực thi các bước nhằm thu dọn bom mìn và trong vòng 30 ngày sẽ thiết lập các điểm chuyển tiếp (cửa khẩu) mới cho nhân dân qua lại ở khu vực biên giới phục vụ mục đích nhân đạo; nhất trí tiếp tục gặp thượng đỉnh nhóm Bộ Tứ chậm nhất vào 4 tháng nữa.

(Từ trái sang): Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, Thủ tướng Đức Angela Merkel, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Tổng thống Nga Vladimir Putin trong cuộc họp báo sau Hội nghị thượng đỉnh Nhóm Bộ Tứ Normandy tại Paris.

Ngoài ra, các nhà lãnh đạo cũng nhấn mạnh việc thực thi "Công thức Steinmeier" cho Donbass liên quan vấn đề về quy chế đặc biệt cho hai vùng Luhansk và Donetsk, thảo luận về việc tiến hành các cuộc bầu cử địa phương trong khu vực.

Những chuyển động trên thực sự là thay đổi lớn trong mối quan hệ vốn rất căng thẳng giữa Nga-Ukraine kể từ năm 2014, thời điểm Moskva sáp nhập trở lại Bán đảo Crimea. Thậm chí, mới chỉ một năm trước, cựu Tổng thống Ukraine lúc đó là Petro Poroshenko còn tuyên bố Kiev "đang bên bờ một cuộc chiến tranh tổng lực" với Nga sau vụ đụng độ trên Eo biển Kerch.

Tuy nhiên, từ tháng 4-2019, những nỗ lực nhằm giảm bớt căng thẳng giữa hai nước đã được thúc đẩy khi Tổng thống Zelensky lên nắm quyền.

Hưởng ứng những tín hiệu tích cực từ ông Zelensky, Tổng thống Putin đã tuyên bố Moskva sẵn sàng hợp tác và khôi phục quan hệ toàn diện với Kiev, đồng thời Nga luôn sẵn sàng tiến hành "bất cứ dạng đối thoại nào về vấn đề Ukraine".

Những cuộc điện đàm hoặc gặp trực tiếp của ông Zelensky với 3 nhà lãnh đạo Nga, Pháp và Đức kể từ mùa hè vừa qua đã tạo ra những bước tiến quan trọng góp phần dẫn tới hội nghị thượng đỉnh nhóm Bộ Tứ Normandy lần này. Một trong những bước tiến đó là việc cả quân đội Chính phủ Ukraine cũng như lực lượng đòi độc lập rút quân và khí tài theo thỏa thuận khỏi 3 khu vực giới tuyến ở Đông Ukraine.

Bên cạnh đó, Nga và Ukraine cũng đã tiến hành trao đổi tổng cộng 70 tù nhân - động thái được Tổng thống Nga Putin đánh giá là "một bước đi lớn hướng tới bình thường hóa quan hệ" giữa Moskva và Kiev. Mới đây nhất, ngày 17-11, Nga thông báo trao trả 3 tàu của Hải quân Ukraine bị Moskva bắt giữ tại Biển Đen tháng 11-2018.

Kết quả tích cực của Hội nghị Nhóm Bộ Tứ Normandy cũng khẳng định vai trò quan trọng của châu Âu, với hai đại diện là Pháp và Đức, trong việc giải quyết vấn đề Ukraine.

Lãnh đạo Nga, Ukraine, Đức và Pháp tại Hội nghị thượng đỉnh Nhóm Bộ Tứ Normandy.

Tất nhiên không phải tất cả những gì liên quan Đông Ukraine đều đã được giải quyết trong vài giờ đàm phán. Vấn đề khó khăn nhất trên bàn đàm phán vẫn chưa được giải quyết bao gồm Quy chế của Donbass trong lãnh thổ Ukraine, ai thực tế sẽ kiểm soát biên giới giữa Donbass và Nga và làm thế nào tổ chức các cuộc bầu cử địa phương tại khu vực do lực lượng đối lập Ukraine kiểm soát.

Đây được coi là vấn đề thách thức nhất trong đàm phán và cũng được người dân Ukraine đặc biệt quan tâm, với cảnh báo Tổng thống Zelensky không được vượt qua “lằn ranh giới đỏ”.

Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định, nước này sẽ nỗ lực đóng góp vào tiến trình giải quyết cuộc khủng hoảng ở miền Đông Ukraine, nhưng Ukraine cần phải thay đổi Hiến pháp. “Điều đầu tiên đó là thay đổi Hiến pháp, trao cho Donbass quy chế đặc biệt lâu dài. Thỏa thuận về quy chế đặc biệt tại một số khu vực của Donbass cần được mở rộng và có thể trở thành vĩnh viễn. Chúng ta cũng không nên trì hoãn việc thực hiện các trách nhiệm khác, bao gồm lệnh miễn trừ cho  lực lượng đối lập tại miền Đông”, ông Putin nói.

Tại hội nghị, hai nhà lãnh đạo Nga và Ukraine cũng chưa nhất trí một lịch trình cho cuộc bầu cử tại phía đông Ukraine. Tổng thống Zelensky muốn điều chỉnh lịch trình thỏa thuận cho phép Ukraine lấy lại quyền kiểm soát biên giới của nước này với Nga, trước khi các cuộc bầu cử địa phương diễn ra tại khu vực đối lập kiểm soát. Trong khi Nga phản đối bất cứ thay đổi nào.

Rất nhiều câu hỏi đã được giải quyết tại hội nghị được tổ chức lần đầu tiên trong 3 năm qua, nhưng kết quả đạt được vẫn được đánh giá là khiêm tốn so với mong đợi. Tổng thống Zelensky khẳng định, mặc dù ông có tham vọng giải quyết nhiều vấn đề hơn nữa tại hội nghị, nhưng với những gì đạt được là kết quả tốt cho cuộc gặp đầu  tiên, với hy vọng một giải pháp toàn diện hơn sẽ đạt được tại hội nghị tiếp theo trong 4 tháng tới.

Cho dù vẫn còn có những vấn đề chưa được nhất trí, song điều quan trọng là niềm tin đã được thiết lập. Nga-Ukraine sau một thời gian dài căng thẳng, giờ đây đã có thể đối thoại.

Hồng Hà (Theo VOV, TTXVN)