Những biện pháp phòng tránh sâu bệnh cho hồ tiêu

Theo thông tin từ Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam, hiện nay có tới 80% diện tích hồ tiêu của Việt Nam đã xuất hiện bệnh rễ do tuyến trùng và nấm gây hại. Nếu không có những biện pháp phòng trừ sâu bệnh kịp thời thì trong một vài năm nữa Việt Nam sẽ không còn giữ được vị trí hàng đầu về lượng hồ tiêu xuất khẩu trên thị trường thế giới.

Có hai vấn đề mà người trồng hồ tiêu phải lưu ý ngay từ khi trồng mới:

*Bệnh sinh ra từ đất: Trong đất trồng hồ tiêu thường đã có sẵn một số sâu bệnh hại sinh sống. Các loài sâu bệnh hại  nguy hiểm nhất gồm có: tuyến trùng nốt sần (Meloidogyne); các nấm gây thối rễ (Phytopthora palmivora, Fusarium spp, Pythium), rệp sáp (Pseudococcus citri).

Khi trồng hồ tiêu là cây ký chủ mới thích hợp thì các sâu bệnh đó từng bước xâm nhập vào bộ rễ cây từ ít đến nhiều, từ năm này sang năm khác, dần dần sinh sôi phát triển với một khối lượng quần thể lớn đủ để làm hủy hoại cả bộ rễ của cây. Cuối cùng bộ rễ không còn khả năng hút nước, hút các chất dinh dưỡng để nuôi cây dẫn tới hậu quả là cây tiêu bị vàng héo, khô chết.

*Các biện pháp canh tác liên hoàn, đồng bộ cần được thực hiện chủ động ngay từ đầu để hạn chế hoặc tránh được sự hủy diệt các vườn hồ tiêu mà nguyên nhân chủ yếu là do sâu bệnh đã nêu ở trên gây ra.

Cụ thể, các biện pháp canh tác nông học và hóa học cần được thực hiện đồng bộ, liên hoàn trong cả quá trình kinh doanh, chăm sóc cây tiêu như sau:

+Chọn vùng đất trồng hồ tiêu phải là nơi dễ dàng thoát nước, không bị ngập úng trong mùa mưa để phòng tránh bệnh chết nhanh hay chết đột ngột (suddenly dead).

+Tầng đất canh tác có độ dày trên 60 cm, phía dưới không có đá bàn.

+Chọn những giống tiêu có khả năng được bệnh rễ như: Lada, belangtoeng, Vĩnh Linh…

+Khi trồng mới phải kiểm tra xem trên cây con có rệp sáp hay không (ở phần thân, cổ rễ giáp với mặt đất). Nếu có thì phải phun phòng trừ bằng thuốc Supracid với nồng độ 0,2% (2ml thuốc trong 1 lít nước). Nếu để rệp sáp tấn công và phát triển ở bộ rễ, tạo thành các ổ sưng u lớn gọi là “tổ mang xông” thì không còn khả năng cứu chữa bằng thuốc hóa học được nữa. Nếu phát hiện có rệp ở giai đoạn cây còn nhỏ thì dùng thuốc Supracid pha 0,3% để tưới vào gốc. Trên mặt đất gần với gốc tiêu rải thuốc bột Basudin để diệt kiến nhằm tránh không cho kiến vận chuyển rệp lan sang cây khác trong vườn.

+Khi trồng mới phải có đủ lượng phân hữu cơ có chất lượng tốt (phân trâu bò, vỏ cà phê đã được ủ chế biến…), cần có từ 0,5-1kg phân lân nung chảy trộn với phân chuồng để giúp cho bộ rễ phát triển thuận lợi. Trộn 30-50 gam thuốc trừ tuyến trùng như Mocap, Vinocap… vào phân chuồng để diệt tuyến trùng bảo vệ bộ rễ còn non yếu của cây con ngay từ đầu.

+Sau khi trồng mới phải dùng các tàn dư thực vật như rơm, rạ, vỏ đậu đỗ… tủ gốc dày để giữ ẩm, tăng lượng chất hữu cơ cho đất, chống cỏ dại vùng gốc hồ tiêu, tủ gốc còn có tác dụng làm tăng lượng lân và kali dễ tiêu trong đất.

+Cần trồng cây bóng mát bằng cây keo đậu Cuba (Leucaena Leucocephala) để điều hòa tiểu khí hậu trong cả thời kỳ kinh doanh (nhiệt độ, ẩm độ, ánh sáng, gió, mưa) và điều hòa sự ra hoa đậu trái. Mật độ trồng là 6m x 6m, khi cây lớn có thể tỉa bớt. Cây bóng mát còn kết hợp làm trụ sống.

+Trong vườn tiêu phải có cây trồng xen để che phủ, bảo vệ, cải tạo đất. Ngoài cây đậu đỗ, phân xanh còn có thể trồng cây cúc vạn thọ để lấy thân lá khi cây đã ra hoa dùng làm nguyên liệu ép xanh, tủ gốc. Trong thân lá, hoa, cây cúc vạn thọ có chứa chất có tác dụng như nematicid diệt được tuyến trùng.

+Hằng năm hay cách năm phải bón phân hữu cơ (tốt nhất là phân chuồng đã được ủ hoai) cho vườn tiêu. Phân hữu cơ ngoài việc cung cấp chất dinh dưỡng, cải tạo lý hóa tính của đất, giữ ẩm còn có tác dụng quan trọng là ngôi nhà để cho các vi sinh vật có ích tồn tại phát triển, ngăn ngừa hoặc tiêu diệt các vi sinh vật gây hại. Dùng các loại phân hữu cơ, hữu cơ sinh học, sinh hóa hữu cơ hoặc phân vi sinh có chứa nguồn xạ khuẩn (tricoderma) để ức chế hoặc tiêu diệt các vi sinh vật và sinh vật gây hại. Đây là biện pháp đấu tranh sinh học cần được coi trọng trong vườn tiêu. Cần lựa chọn các loại phân bón sinh hóa hữu cơ chuyên dùng để bón cho cây hồ tiêu khi thiếu lượng phân chuồng (như phân sinh hóa hữu cơ chuyên dùng cho cây hồ tiêu khi bón lót và bón thúc có thương hiệu là Komix, trong phân chuyên dùng này đã có phối trộn đạm, lân, kali và các nguyên tố trung lượng, vi lượng theo yêu cầu của tiêu).

+Không được lạm dụng bón phân hóa học với liều lượng quá cao, liên tục trong nhiều năm làm thay đổi lý hóa tính của đất theo chiều hướng xấu, tạo điều kiện cho vi sinh vật gây hại phát triển tấn công vào bộ rễ hồ tiêu.

+ Chủ động sử dụng cây choái sống (keo đậu Cuba, muồng đen, lồng nước, cà na…). Hiện nay đã có phương pháp nhân giống vô tính mới đối với cây muồng đen là xiết vỏ sau cắt đoạn cành, thân đem trồng ở độ sâu từ 60-70 cm để đưa bộ rễ xuống tầng sâu không cạnh tranh với bộ rễ cây hồ tiêu. Các cây choái sống này sẽ thay thế cho các cây trụ chết nhằm tạo ra tiểu khí hậu phù hợp cho cây hồ tiêu, tiến tới chấm dứt được nạn chặt phá cây rừng để lấy làm trụ tiêu.

+ Tránh làm cỏ xáo xới vùng gốc tiêu trong mùa mưa. Khi rễ tiêu bị đứt trong mùa mưa thì lâu lành vết thương, tạo điều kiện rất thuận lợi cho các loại nấm bệnh xâm nhập vào hủy hoại bộ rễ của cây hồ tiêu. Trong mùa mưa, vườn tiêu bị ngập úng cũng tạo nguy cơ cao để nấm bệnh lan truyền gây bệnh chết nhanh vườn tiêu (do nấm Phytopthora).

+ Bón phân hóa học trong mùa mưa chỉ rải đều trên bề mặt vùng gốc tiêu, tránh đào rãnh để không làm đứt rễ. Bón phân hữu cơ vào đầu mùa khô được tiến hành khi đất không quá ẩm ướt để tránh tác hại của nấm bệnh xâm nhập vào vết thương. Chỉ đào rãnh ở xung quanh mép bộ tán của cây tiêu. Cần nhớ rằng trong vùng bộ rễ cây tiêu đã có các loại nấm bệnh thường trực. Nếu khâu làm cỏ xáo xới bón phân, chăm sóc do con người vô tình hoặc thiếu hiểu biết mà tạo ra các vết thương ở bộ rễ thì đây là hiểm họa của các vườn tiêu dẫn tới con đường vườn tiêu bị hủy diệt. Nếu vườn cây bị bệnh tuyến trùng thì các nấm bệnh sẽ xâm nhập vào rễ theo con đường của tuyến trùng để cùng hủy diệt bộ rễ.

+ Thuốc hóa học không phải là cứu cánh để cứu các vườn tiêu khi sâu bệnh đã làm cho vườn cây bị vàng héo, tháo đốt, bong dây khỏi trụ do bộ rễ đã bị hủy hoại. Một số loại thuốc hóa học được sử dụng để phòng trừ bệnh rễ nhưng đó chỉ là biện pháp thụ động, ít đem lại hiệu quả và tốn kém.