Về xứ Mường Lò "gạo trắng, nước trong"

Đứng từ trên cao nhìn xuống, Mường Lò là một thung lũng lòng chảo, như một Tây Bắc thu nhỏ nằm dưới chân những triền núi uốn lượn của dãy Hoàng Liên Sơn kỳ vĩ. Nơi đây có nhiều dân tộc sinh sống, trong đó nhiều nhất là người Thái đen. Nếu theo câu ca của người Thái nơi đây thì Mường Lò là thung lũng đẹp thứ hai trên đất nước Việt Nam, sau thung lũng Mường Thanh (Điện Biên).

Bản làng của người Thái đen ở Mường Lò.

Ở Mường Lò còn lưu giữ câu chuyện về thuở xa xưa, khi con người đặt chân đến đây để sinh cơ lập nghiệp, khai sơn phá thạch. Truyện kể rằng, xưa kia, ở một làng nọ có hai anh em là Tạo Xuông và Tạo Ngần cùng nhau đi tìm đất lập nghiệp. Tạo Xuông đến Mường Lò thấy thung lũng bằng phẳng, đất đai tươi tốt, muông thú dồi dào nên đã định cư ở đây, lập bản, lập làng của người Thái đen. Còn Tạo Ngần thì đi về hướng Điện Biên, gặp thung lũng Mường Thanh dừng chân lập nghiệp, tạo dựng cơ nghiệp của người Thái trắng.

Ruộng bậc thang Mường Lò đẹp như một bức họa giữa mùa thu.

Mường Lò từ lâu được biết đến là một vùng đất sơn thủy hữu tình, nơi sở hữu vẻ đẹp tự nhiên và là nơi lưu giữ những nét văn hóa mang đậm bản sắc của các tộc người. Dừng chân ở vùng đất này, con người như được sống trong lòng một Tây Bắc thu nhỏ với bao điều lý thú và ấn tượng.

Đặc sản gạo nếp cẩm Mường Lò.

Nhìn từ phía xa, Mường Lò vừa rộng lớn, vừa kỳ vĩ. Đó là vẻ đẹp hùng vĩ của những triền núi uốn lượn, nhấp nhô bao bọc thung lũng. Những triền rừng xanh thẳm tạo cho Mường Lò một thảm thực vật quanh năm tươi tốt, khí hậu trong lành và mát mẻ bốn mùa. Phía rừng đại ngàn có những con thác đổ nước trắng xóa từ trên đỉnh núi xuống dưới cánh đồng như những dải lụa mềm mại. Bên dưới là thung lũng Mường Lò bằng phẳng, rộng lớn. Giữa núi rừng ẩn hiện các bản làng với những ngôi nhà sàn của người Thái và những thửa ruộng bậc thang quanh năm xanh tốt khiến cho vùng đất nơi đây vừa thơ mộng, vừa tràn đầy sức sống.

Quả sơn tra chín vàng vào mùa thu ở Mường Lò.

Mùa này đang là mùa vàng của xứ sở Mường Lò. Cả thung lũng ngả vàng, sắc vàng của những thửa ruộng bậc thang uốn lượn quanh triền núi, nhìn từ trên cao xuống, có cảm giác như một biển vàng gợn sóng. Tiết trời mùa thu mát mẻ, trong lành hòa vào vẻ đẹp của muôn loài hoa như hoa cải vàng óng bên sườn đồi, hoa tam giác mạch trắng hồng như choàng lên những ngọn núi chiếc áo mới. Cả thung lũng Mường Lò như một bức họa với đường nét, màu sắc sống động và bao thanh âm kỳ diệu. Dừng chân nơi đây, thả hồn mình vào biển vàng của lúa, tựa lưng vào tảng đá trên cao mà ngắm nhìn trời mây, non nước, hít bầu không khí trong lành, thong dong đi bộ giữa bản làng, du khách sẽ thấy lòng nhẹ nhõm, bình yên.

Đến Mường Lò là đến với một miền văn hóa Tây Bắc đậm bản sắc. Đặc trưng nhất của Mường Lò là điệu xòe của đồng bào Thái. Quanh đống lửa hồng đang rực cháy, các cô gái Thái nắm tay nhau thành những vòng tròn lớn để múa theo nhịp của những điệu xòe quả là một ấn tượng khó quên đối với du khách.

Tấp nập phiên chợ Mường Lò.

Mường Lò còn có những phong tục gắn với mùa vụ. Độc đáo nhất là tết Xíp xí được đồng bào Thái tổ chức vào dịp tháng 7 âm lịch. Ngoài ra, còn có lễ ăn cơm mới, lễ đặt tên con, lễ cưới hỏi…Vốn văn hóa ẩm thực của người Thái đen Mường Lò cũng vô cùng phong phú và hấp dẫn, nổi tiếng với những món ăn như xôi ngũ sắc được đồ từ gạo nếp nương dẻo thơm, lá màu trên rừng, cơm lam, vịt luộc, cá suối nướng theo kiểu pa pỉnh tộp, thịt trâu gác bếp, lạp xưởng, rau rừng…Mỗi món ăn đều để lại một dư vị khó quên.

Phiên chợ Mường Lò ở trung tâm thị xã Nghĩa Lộ là không gian hội tụ nét văn hóa chợ của đồng bào vùng cao. Tại đây, đồng bào các dân tộc trên núi thường mang theo những sản vật như gà, lợn cắp nách, rau măng, mật ong rừng và cả các sản phẩm thổ cẩm, quần áo xuống bày bán. Ngày nào, phiên chợ Mường Lò cũng tấp nập và rực rỡ sắc màu.

Trên hành trình đến Tây Bắc xa xôi, bạn nhớ dừng chân ở xứ sở Mường Lò “gạo trắng, nước trong” sẽ có được nhiều trải nghiệm thú vị về miền đất tươi đẹp này.

Thế Lượng