Khi nghiên cứu khoa học đáp ứng nhu cầu thực tiễn

Những năm qua, đáp ứng nhu cầu thực tiễn sản xuất và đời sống, nhiều đề tài, nhiệm vụ khoa học - công nghệ (KH - CN) được thực hiện trên địa bàn tỉnh đã góp phần tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quản lý, phát triển ngành, địa phương; thay đổi trong tập quán, quy trình canh tác của nông dân theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và tính bền vững...

Từ thử nghiệm đến thực tiễn sản xuất

Được thực hiện từ năm 2021 - 2024 và gia hạn đến tháng 11/2025, Dự án “Ứng dụng tiến bộ KH - CN xây dựng mô hình sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá chim vây vàng tại Phú Yên” do Công ty CP Thủy sản Tôm Vàng (phường Bình Kiến) chủ trì, sau một thời gian dài thử nghiệm, đến nay đã tiến hành thả nuôi thương phẩm cá chim vây vàng - một loài cá đặc sản có giá trị kinh tế cao, mở ra hướng nuôi công nghiệp bằng lồng HDPE trên các vùng biển.

Ông Võ Thiên Phúc, Giám đốc Công ty CP Thủy sản Tôm Vàng cho biết, sau khi tiếp nhận công nghệ sản xuất giống và công nghệ nuôi cá chim vây vàng thương phẩm từ Trung tâm Nuôi biển công nghệ cao (Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I) và Trường Đại học Nha Trang, đơn vị đã nuôi thử nghiệm. Kết quả cho thấy, cá chim vây vàng thích nghi tốt với điều kiện môi trường địa phương, cá giống có tỷ lệ sống cao, tốc độ tăng trưởng vượt trội. Hiện nay, công ty đã làm chủ được công nghệ sản xuất giống cá chim vây vàng và nuôi thương phẩm trong lồng bè theo công nghệ Na Uy phục vụ xuất khẩu.

Công nhân chăm sóc cá chim vây vàng thương phẩm nuôi bằng lồng HDPE ở Cù Lao Mái Nhà.

Quá trình triển khai, dự án đã đào tạo được 7 kỹ thuật viên sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá chim vây vàng quy mô công nghiệp và tập huấn cho 100 hộ dân nhằm thúc đẩy phát triển phong trào nuôi cá biển ở vùng khơi xa phù hợp định hướng nuôi trồng thủy sản của tỉnh. Song song đó, còn xây dựng một mô hình sản xuất giống cá chim vây vàng từ trứng cá đã thụ tinh đến cá bột, cá hương, cá giống tạo ra con giống đạt chất lượng. Với những thành công bước đầu, Dự án hứa hẹn mở ra hướng phát triển nuôi cá công nghiệp của tỉnh, hạn chế ô nhiễm môi trường, giảm rủi ro và tăng thu nhập cho ngư dân, hạn chế dịch bệnh, tạo sản phẩm chất lượng, an toàn, phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

Được biết, đến nay Công ty CP Thủy sản Tôm Vàng đã tiến hành thả nuôi bằng lồng HDPE hơn 300.000 con cá chim vây vàng để nuôi thương phẩm trên vùng biển Cù Lao Mái Nhà (xã Ô Loan) với quy mô 12 ô lồng vuông và 4 ô lồng HDPE. Dự kiến, cuối năm nay, công ty sẽ tiến hành thu hoạch số cá này và tiếp tục nhân rộng mô hình cho ngư dân.

Thay đổi tư duy và tập quán người dân

KH - CN được xem là chất xúc tác để thay đổi tư duy của người dân. Thay vì dựa vào kinh nghiệm, giờ đây, nhiều nông hộ đã dần tiếp cận và áp dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất. Các mô hình trình diễn, lớp tập huấn chuyển giao công nghệ được tổ chức thường xuyên đã giúp bà con nông dân nắm bắt được kiến thức mới, từ đó chủ động áp dụng vào sản xuất.

Trong đó, mô hình tận dụng phế phẩm nông nghiệp để tạo phân hữu cơ vi sinh bón cho cây trồng đã được nghiên cứu, triển khai và đưa vào ứng dụng rộng rãi. Đặc biệt, mô hình được xem là hướng sản xuất bền vững và hầu hết nông dân trên địa bàn tỉnh áp dụng từ nhiều năm qua. Theo đó, thay vì sử dụng phân bón hóa học vừa tốn kém chi phí vừa ảnh hưởng đến đất đai, cây trồng về lâu dài thì hầu hết các hộ dân trồng cây công nghiệp đã tận dụng phế phẩm sau thu hoạch như vỏ cà phê, thân và lõi ngô, rơm rạ... trộn đều với phân chuồng, men vi sinh... rồi ủ một thời gian và đem bón cho cây trồng.

Bà Nguyễn Thị Lý (xã Dliê Ya) chia sẻ, gia đình bà có hơn 2 ha đất trồng xen cà phê, hồ tiêu, sầu riêng nên nhu cầu phân bón cho cây trồng rất lớn. Từ khi biết đến mô hình ủ phân hữu cơ vi sinh từ phế phẩm nông nghiệp, bà đã tận dụng vỏ cà phê sau khi thu hoạch để ủ phân. Nhờ đó, gia đình bà đã tiết kiệm khá nhiều chi phí đầu tư sản xuất, việc sử dụng phân bón hóa học cũng được giảm bớt. Hơn thế nữa, việc sử dụng phân hữu cơ vi sinh còn giải quyết vấn đề cải tạo đất, hạn chế sâu bệnh hại trên cây trồng và ô nhiễm môi trường, góp phần canh tác bền vững.

Chăm sóc dưa leo hữu cơ trong hệ thống nhà lồng của Trang trại nông nghiệp hữu cơ hỗn hợp Nhất Thống ở thị xã Buôn Hồ. Ảnh: Nguyễn Gia

Từ đầu năm 2025, nhiều hộ dân trên địa bàn hai xã Tuy An Tây và Phú Hòa 1 đã được các chuyên gia đến từ Viện Thổ nhưỡng nông hóa (TP. Hà Nội) hướng dẫn ứng dụng KH - CN vào canh tác lúa. Cụ thể, các hộ dân đã được cung cấp thông tin chi tiết về các đặc tính đất đai tại thửa ruộng mình đang canh tác; được khuyến cáo sử dụng phân bón khoa học theo diện tích, cây trồng và đặc điểm thổ nhưỡng, từ đó vừa giảm chi phí do đầu tư phân bón không đúng vừa nâng cao chất lượng, năng suất cây trồng, dự trù được nhu cầu sử dụng phân bón theo mùa vụ, điều tiết việc bón phân chủ động. Điều này góp phần giải quyết tình trạng thâm canh quá mức, tăng vụ, bón phân không cân đối, rơm rạ không được tái sử dụng cùng với xâm nhập mặn hằng năm khiến sản xuất lúa đứng trước rất nhiều thách thức, chi phí tăng cao, nhưng hiệu quả chưa tương xứng với đầu tư trước đây.

Ngoài ra, còn nhiều nghiên cứu về giống cây trồng, quy trình canh tác bền vững, hay ứng dụng công nghệ tưới tiết kiệm... cũng đã mang lại hiệu quả rõ rệt và được nông dân ứng dụng triển khai rộng rãi, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh cho các sản phẩm chủ lực của tỉnh.

Thúy Hồng - Văn Tài