Những công trình “để đời” trên hành trình thế kỷ

Trong hành trình 120 năm dựng xây, phát triển tỉnh Ðắk Lắk, hạ tầng kinh tế - xã hội luôn đi trước mở đường.

Có những công trình phải đánh đổi bằng cả máu xương của người đi trước. Thành quả những công trình “để đời” ấy là những giá trị to lớn đối với công cuộc bảo vệ Tổ quốc, phục vụ dân sinh, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh cho hôm nay và cả mai sau.

Ðường bí mật giải phóng Buôn Ma Thuột

Ngày 15/4/1970, Bộ Chính trị phê duyệt đề nghị của Quân ủy Trung ương về việc thành lập Bộ Tư lệnh Khu vực 470. Ngày 25/4/1970, Quân ủy Trung ương ra Quyết định số 67/QĐ thành lập Bộ Tư lệnh Khu vực 470, trực thuộc Bộ Tư lệnh Trường Sơn, có chức năng như một bộ tư lệnh sư đoàn, làm nhiệm vụ vận tải chi viện chiến lược, xây dựng và chiến đấu bảo vệ khu căn cứ chiến lược ở vùng biên giới giữa ba nước Đông Dương.

Những năm 1973 - 1974, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của sự nghiệp kháng chiến, Sư đoàn 470 đã xây dựng và đưa vào sử dụng hệ thống đường gồm trục dọc, ngang vươn sâu đến các chiến trường, nối liền ba nước Đông Dương, tạo thành thế trận cầu đường liên hoàn vững chắc, đặc biệt là đường Đông Trường Sơn có ý nghĩa chiến lược quan trọng. Hệ thống đường bộ do Sư đoàn xây dựng có tổng chiều dài 3.120 km, gấp hai lần chiều dài đất nước theo đường chim bay. Ngoài ra còn có tuyến đường sông dài 700 km chạy từ Attapeu (Lào) đến Kratie (Campuchia).

Nhà máy Thủy điện Dray H’linh.

Ngày 6/2/1975, Thường vụ Đảng ủy Bộ Tư lệnh Trường Sơn quyết định Sư đoàn 470 tiến hành cùng lúc vận tải chi viện chiến lược, trực tiếp phục vụ chiến dịch và là lực lượng tác chiến tại chỗ. Bộ Tư lệnh tổ chức thêm Trung đoàn Công binh 575 trực thuộc Sư đoàn 470, có nhiệm vụ mở đường chiến dịch để cơ động xe tăng, pháo hạng nặng, bảo đảm bí mật, tạo thế bất ngờ chắc thắng theo yêu cầu của Bộ Tư lệnh Chiến dịch Tây Nguyên.

Trung đoàn 575 sử dụng Tiểu đoàn 47 tăng cường một số đại đội, huy động máy múc để sửa chữa, khôi phục đường 48, đường 50; đồng thời, mở một trục dọc gồm đường 50B và và hai nhánh đường 50C, 50D với tổng chiều dài 60 km vào thị xã Buôn Ma Thuột. Khi gần thị xã, địa hình trống trải, dân cư nhiều dễ bị lộ, đơn vị phải mở đường qua những cánh rừng có nhiều cây to, khe suối. Để bảo đảm bí mật, khi vào cách thị xã 20 - 25 km, đơn vị được lệnh dừng lại, chuẩn bị lực lượng, phương tiện, vật liệu để khi có lệnh sẽ hoàn tất đoạn đường còn lại hướng thẳng đến mục tiêu trong vòng một ngày đêm.

Đường mở đến đâu, ngụy trang đến đó, các gốc cây to chỉ cưa ¾, còn lại sẽ cưa ngay trước giờ nổ súng mở màn trận tránh. Các ụ đất lớn, trung đoàn cho đào lỗ, tra sẵn thuốc nổ, sẵn sàng đợi lệnh phát hỏa san phẳng. Nhờ đó, đến này 4/3/1975, đường từ hướng Bắc vào Buôn Ma Thuột được mở mà địch không hề hay biết. Trung đoàn 575 mở tiếp đường còn lại tiếp giáp căn cứ địch.

Đến 23 giờ đêm 9/3/1975, Trung đoàn đã khai thông trục đường 50B và hai nhánh đường 50C, 50D và tổ chức xong đội hình hộ tống xe tăng. Theo yêu cầu tác chiến chiến dịch, Trung đoàn 575 phối hợp với Trung đoàn 7 công binh mặt trận Tây Nguyên hoàn thành nhiệm vụ bảo đảm cho đội hình binh chủng hợp thành cơ động tiến công giành thắng lợi.

Có thể nói, những con đường bí mật là yếu tố then chốt làm nên Chiến thắng Buôn Ma Thuột, mở màn thắng lợi cho Chiến dịch Tây Nguyên, tạo bước ngoặt lịch sử, quan trọng cho Đại thắng mùa Xuân năm 1975.

Công trình Thủy điện Buôn Tua Srah do Công ty Xây dựng 470 xây dựng.

Những công trình cho mai sau

Sau ngày đất nước thống nhất, Sư đoàn 470 bám trụ trên đất Tây Nguyên làm nhiệm vụ xây dựng kinh tế kết hợp với quốc phòng. Bên cạnh tham gia xây dựng phát triển giao thông, Sư đoàn còn được giao xây dựng nhiều công trình dân dụng, thủy lợi, thủy điện, khai hoang trồng cà phê…

Từ xây dựng hạ tầng phục vụ kháng chiến chuyển sang cơ bản đòi hỏi kỹ thuật cao hơn, nên Sư đoàn phải đào tạo, bồi dưỡng kỹ thuật nghiệp vụ công binh trong đơn vị. Giai đoạn này, Sư đoàn đã thi công, xây dựng nhiều công trình khó khăn như: Quốc lộ 14, Nhà máy Thủy điện Dray H’linh, Thủy lợi Krông Búk hạ… Những công trình này được coi là “bản anh hùng ca lao động” trong những năm tháng tái thiết đất nước đầy khó khăn. Trong chuyến thăm Binh đoàn 12 vào tháng 11/1978, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nói: “Tây Nguyên là địa bàn chiến lược, quân đội ta cần có lực lượng xây dựng kinh tế - quốc phòng ở đây một cách cơ bản, lâu dài”.

Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, năm 1989, Sư đoàn 470 chuyển thành Công ty Xây dựng 470 trực thuộc Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn - Binh đoàn 12. Từ một sư đoàn công binh cầu đường chiến lược làm nhiệm vụ trong chiến tranh, Công ty Xây dựng 470 đã trở thành một doanh nghiệp mạnh, có thương hiệu trong lĩnh vực xây dựng cơ bản ở địa bàn miền Trung, Tây Nguyên. Từ năm 1990 đến 2010, Sư đoàn 470 đã xây dựng hàng trăm công trình trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, miền Trung và Đông Nam Bộ, trong đó có những công trình lớn của quốc gia như đường Hồ Chí Minh, đường Đông Trường Sơn, đường dây 500 kV Bắc - Nam, đường tuần tra biên giới, thủy điện Sêrêpốk 3, thủy điện Buôn Kuốp, thủy điện Buôn Tua Srah…

Đại công trình thủy lợi Krông Pách thượng có dấu ấn của những người thợ mang màu áo lính.

Sau này, những người lính 470 tiếp tục tham gia xây dựng những đại công trình như: đường Đông Trường Sơn, sân bay Buôn Ma Thuột, hồ chứa nước Krông Pách thượng, Tỉnh lộ 1, hồ thủy lợi Ea Tam…

Với những đóng góp to lớn, Sư đoàn 470 vinh dự được tuyên dương Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân (năm 1976), Công ty Xây dựng 470 được tuyên dương Anh hùng Lao động (năm 1990). Thượng tá Nguyễn Văn Thiện, Giám đốc Công ty TNHH MTV Xây dựng 470 (tiền thân là Sư đoàn 470) chia sẻ: Những người lính 470 luôn tự hào về truyền thống anh hùng của đơn vị, đoàn kết, nỗ lực, đổi mới để làm nên những công trình góp phần quan trọng cho quá trình phát triển của tỉnh Đắk Lắk nói riêng, cũng như cả nước nói chung.

Minh Chi