Gắn kết di sản văn hóa và du lịch cộng đồng

Từ nguồn lực di sản văn hóa, các mô hình du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh đã hình thành, phát triển. Ngược lại, thông qua du lịch cộng đồng đã góp phần bảo tồn, gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc.

Dựa vào di sản văn hóa để phát triển du lịch

Thị xã Buôn Hồ có hệ thống di tích lịch sử - văn hóa phong phú với thác nước đẹp, địa hình, sông núi, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ đa dạng với núi rừng xen lẫn thung lũng, thác ghềnh như: thác Drai Êga, rừng thông, đèo Hà Lan, đồn điền Rossi, chùa Đạt Hiếu, đền thờ Đức Thánh Trần... Địa phương này cũng thường xuyên tổ chức lễ cúng bến nước, lễ cúng cầu mùa, lễ hội Hảng Pồ, ngày hội hoa đào; lưu giữ được bản sắc văn hóa của nhiều dân tộc Êđê, Xê Đăng, J'rai, Nùng, Tày, Dao... thông qua tín ngưỡng, phong tục, ẩm thực.

Thiếu nữ buôn Kli A (phường Đạt Hiếu, thị xã Buôn Hồ) biểu diễn điệu múa truyền thống tại lễ ra mắt buôn du lịch cộng đồng. Ảnh: N.Trang

Dựa trên tiềm năng, lợi thế về di sản phong phú, thị xã đã và đang phát triển loại hình du lịch văn hóa, cộng đồng. Buôn Kli A (phường Đạt Hiếu) là một trong những buôn còn giữ được nhiều nét đẹp văn hóa như cồng chiêng, nhạc cụ dân tộc, các nghi lễ và một số nghề truyền thống của người Êđê; đã được hỗ trợ, đầu tư để phát triển thành buôn du lịch cộng đồng đầu tiên của thị xã Buôn Hồ.

Cụ thể, từ năm 2023, buôn Kli A đã được thị xã đầu tư xây dựng công trình tổng thể, với khu trưng bày văn hóa, nhà dài, khôi phục, tôn tạo bến nước. Năm 2024, buôn tiếp tục được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch hỗ trợ, hoàn thiện việc đầu tư phát triển du lịch cộng đồng theo Nghị quyết số 08/2021/NQ-HĐND, ngày 13/8/2021 của HĐND tỉnh. Ông Y Séo Mlô, Trưởng buôn Kli A cho biết: “Người dân rất hồ hởi và mong muốn buôn mình phát triển du lịch cộng đồng, đón khách tham quan, tìm hiểu văn hóa, từ đó có thêm thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống”.

Khi đi vào hoạt động, buôn Kli A được định hướng sẽ phát triển các sản phẩm du lịch cộng đồng như trải nghiệm, tìm hiểu đời sống sinh hoạt, lao động, sản xuất của đồng bào Êđê; trải nghiệm văn hóa truyền thống cồng chiêng, diễn xướng văn học nghệ thuật dân gian, văn hóa ẩm thực và giao lưu giữa các cộng đồng; tham quan cảnh quan thiên nhiên, kết nối các điểm đến trên hành trình du lịch.

Cùng với thị xã Buôn Hồ, TP. Buôn Ma Thuột, huyện Buôn Đôn, huyện Krông Ana… cũng đang chú trọng bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch nói chung, du lịch cộng đồng nói riêng, tạo nên thương hiệu du lịch riêng biệt.

Phát triển du lịch gắn với bảo tồn di sản

Để phát triển du lịch cộng đồng, chính những người tham gia phải khôi phục và phát huy nhiều giá trị văn hóa truyền thống của tộc người nhằm phục vụ khách tham quan. Qua đó, nhiều di sản văn hóa có nguy cơ mai một đã được “hồi sinh” mạnh mẽ. Trước hết, phải kể đến những món ăn truyền thống của các cộng đồng dân tộc thiểu số, bởi khách du lịch đều có nhu cầu thưởng thức đặc sản ẩm thực địa phương. Và hầu hết các buôn du lịch trên địa bàn tỉnh đã làm rất hiệu quả.

Như ở buôn Tuôr (TP. Buôn Ma Thuột), dù chỉ mới được công bố là buôn du lịch cộng đồng vào cuối tháng 2/2025 vừa qua, nhưng người dân đã chuẩn bị kỹ cho công tác phục vụ khách du lịch, nhất là ẩm thực.

Ông Y Wer Ktul, Trưởng buôn Tuôr cho hay, buôn Tuôr nằm bên suối Ea Tuôr hiền hòa; theo tiếng Êđê có nghĩa là "buôn nhiều ốc". Trước kia, nơi đây có rất nhiều ốc, bây giờ vẫn còn nhưng ít hơn. Ngày xưa, ốc là một trong những nguồn thực phẩm cho bà con, ngày nay trở thành đặc sản. Mỗi khi có du khách ghé thăm, các đơn vị kinh doanh du lịch, lưu trú tại buôn, thường dành thời gian hoặc cùng người dân đi bắt ốc, chế biến món ăn theo cách truyền thống, phục vụ du khách, tạo điểm nhấn khác biệt với các buôn du lịch khác. Những món ăn truyền thống như lá sắn xào, canh cà đắng… cũng được chế biến thường xuyên, tạo sự đa dạng trong ẩm thực. "Hầu hết du khách đều rất thích ẩm thực truyền thống, nhất là với những du khách nước ngoài", chị H Bely Êban, chủ Homestay KaThy & Claude thông tin.

Du khách nước ngoài thưởng thức các món ăn truyền thống của đồng bào Êđê tại điểm du lịch cộng đồng buôn Tuôr (xã Hòa Phú, TP. Buôn Ma Thuột).

Bên cạnh ẩm thực, nhiều nét văn hóa truyền thống khác cũng đã được phát huy, trong đó có thể kể đến hoạt động biểu diễn văn nghệ. Để phục vụ du khách, người dân trong buôn đã tập luyện, biểu diễn các bài múa, bài hát truyền thống; không chỉ những người lớn tuổi mà lớp trẻ cũng hăng hái tham gia. Nhiều nhạc cụ truyền thống phục vụ biểu diễn văn nghệ cũng được tái tạo và sử dụng; nhiều nơi đã thành lập các đội, nhóm, câu lạc bộ văn nghệ để phục vụ hoạt động du lịch cộng đồng…

Có thể thấy, du lịch cộng đồng đã thổi một "luồng gió mới" vào việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số; nhiều nét văn hóa truyền thống đã được khôi phục, phát huy, vừa tạo ra các sản phẩm du lịch mới lạ, hấp dẫn du khách; ngược lại khi du lịch cộng đồng phát triển sẽ tạo ra nguồn lực quan trọng đóng góp vào công tác bảo tồn các di sản văn hóa tại các địa phương.

Mai Sao