Sức sống của bài thơ “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên”

Nhà thơ Tố Hữu được ví như “cánh chim đầu đàn” của nền thi ca cách mạng Việt Nam.

Những thi phẩm của ông đã góp phần quan trọng, truyền cảm hứng, lan tỏa, thẩm thấu tinh thần lạc quan cho lớp lớp thế hệ cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân qua nhiều thời kỳ. Trong số nhiều bài thơ đi vào lịch sử, mang đậm tính thời sự, cổ vũ dòng thác cách mạng tiến lên phía trước giành toàn thắng về ta có bài thơ “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên”.

Nhà thơ Tố Hữu. Ảnh: Internet

Bài thơ gồm 96 câu được đăng trang trọng trên Báo Nhân Dân ra ngày 11/5/1954, chỉ sau 4 ngày quân ta giải phóng Điện Biên Phủ, cập nhật đầy tính chất thời sự chiến thắng vang khắp năm châu, chấn động địa cầu. Bài thơ mang âm hưởng vui tươi, tiết tấu nhanh, khỏe, thể hiện hào khí chiến thắng như một lẽ tất yếu của Quân đội nhân dân Việt Nam với kẻ thù xâm lược.

Mở đầu bài thơ, nhà thơ thông báo tin mừng thắng trận bằng hình ảnh hỏa tốc “ngựa bay lên dốc”, nhà thơ reo lên “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” – cụm từ lặp đi lặp lại nhiều lần biểu thị sự tri ân đối với anh bộ đội Cụ Hồ. Đồng thời ca ngợi Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị tướng tài ba Võ Nguyên Giáp:

Hoan hô đồng chí Võ Nguyên Giáp

Sét đánh ngày đêm xuống đầu giặc Pháp

... Vinh quang Hồ Chí Minh - cha của chúng ta ngàn năm sống mãi!

Quyết chiến quyết thắng cờ đỏ sao vàng vĩ đại!

Nhà thơ kể về đất nước “ba ngàn ngày không ngủ” của 9 năm kháng chiến trường kỳ để “nên vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng”:

Kháng chiến ba ngàn ngày

Không đêm nào vui bằng đêm nay

Đêm lịch sử Điện Biên sáng rực

Trên đất nước như huân chương trên ngực

Dân tộc ta dân tộc anh hùng!

Đoạn hai của bài thơ như một sức nặng, nhà thơ dành 27 câu thơ để miêu tả chi tiết cuộc chiến, phản ánh chân thực sự đau thương, mất mát trong chiến tranh, sự chiến đấu gian khổ nhưng oanh liệt đến thắng lợi cuối cùng. Hình ảnh chiến sĩ Điện Biên được lặp lại như một tượng đài trong lòng dân, trong lòng cách mạng có Đảng và Bác soi đường:

Hoan hô chiến sĩ Điện Biên

Chiến sĩ anh hùng

Đầu nung lửa sắt

Năm mươi sáu ngày đêm khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt

Máu trộn bùn non

Gan không núng

Chí không mòn!

 Đoạn ba, nhà thơ viết thay lời nhân dân, Tổ quốc, lịch sử mãi mãi ghi công những con người cụ thể, bằng xương thịt, bằng ý chí, nghị lực phi thường và bằng lòng yêu nước nồng nàn vào trang thơ dân tộc như Anh hùng Bế Văn Đàn, Phan Đình Giót, Tô Vĩnh Diện…:

Những đồng chí thân chôn làm giá súng

Đầu bịt lỗ châu mai

Băng mình qua núi thép gai

Ào ào vũ bão

Những đồng chí chèn lưng cứu pháo

Nát thân, nhắm mắt còn ôm...

Vai trò của cuộc chiến tranh nhân dân với tính chất, phương châm: toàn dân - toàn diện - lâu dài - tự lực cánh sinh đóng góp sức người - sức của cho cả dân tộc. Hình ảnh nhân dân được hòa quyện vào khổ thơ như một biểu tượng của chí ý đại đoàn kết toàn dân tộc để làm nên chiến thắng:

Và những chị, những anh đêm ngày ra tiền tuyến

Mấy tầng mây, gió lớn mưa to

 Dốc Pha Đin, chị gánh anh thồ

 Đèo Lũng Lô, anh hò chị hát

 Dù bom đạn xương tan thịt nát

 Không sờn lòng không tiếc tuổi xanh...

Và họ ngã xuống, máu của họ sẽ xanh tươi đồng ruộng Việt Nam… hoa mơ lại trắng, vườn cam lại vàng… Có thể nói lời thơ như tạc vào lịch sử những tượng đài bất tử với thời gian.

Đối lập với sự hy sinh máu xương của chiến sĩ, đồng bào thì nhà thơ cũng bày tỏ thái độ căm phẫn, không khoan nhượng với bè lũ xâm lăng bằng những cụm từ “lũ”, “nó”, “chúng bay”, thể hiện trong đoạn thơ cuối:

Lũ chúng nó phải hàng, phải chết

Quyết trận này quét sạch Điện Biên

Quân giặc điên

Chúng bay chui xuống đất

Chúng bay chạy đường trời!

... Chúng bay chỉ một đường ra

Một là tử địa, hai là tù binh?

Lời kết bài thơ như một lời tuyên bố với thế giới về tinh thần, sức mạnh đại đoàn kết của một dân tộc anh hùng “tre biến thành chông, sông là sông lửa” và “trận thắng Điện Biên mới là trận đầu tiên”.

Chiến thắng Biện Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” có ý nghĩa lịch sử to lớn, mang tầm thời đại sâu sắc, là chiến thắng của chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong thời đại mới, chiến thắng của ý chí về lòng yêu nước, kiên cường, sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc Việt Nam dưới sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam, thể hiện sự trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Bài thơ cũng là minh chứng hùng hồn, biểu thị lời cổ vũ cho phong trào cách mạng thế giới. Quả vậy, Chiến thắng Điện Biên Phủ đã tạo động lực, sức ảnh hưởng mạnh mẽ cho các nước thuộc địa đứng lên giành độc lập, xây dựng chính quyền mới, xóa tan chế độ thực dân kiểu cũ, mở ra một thời kỳ mới cho phong trào cộng sản và công nhân quốc tế.

Vân Lam