Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân: Hướng đến nâng cao chất lượng dân số

Tư vấn và khám sức khỏe cho trẻ vị thành niên, thanh niên, đặc biệt là nam, nữ chuẩn bị kết hôn là nhằm phát hiện, phòng ngừa và hướng dẫn điều trị các bệnh lý có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe khi kết hôn, mang thai, sinh đẻ, nuôi con bằng sữa mẹ, các nguy cơ sinh con bị bệnh, tật bẩm sinh… góp phần đảm bảo hôn nhân bền vững và nâng cao chất lượng dân số.

Nghị quyết số 21 ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới với quan điểm chỉ đạo tiếp tục chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.

Công tác dân số phải chú trọng toàn diện các mặt quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số; trong đó có đặt mục tiêu đến năm 2030 tỷ lệ nam, nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đạt 90%; 70% số phụ nữ mang thai được tầm soát ít nhất 4 loại tật bẩm sinh phổ biến nhất; 90% số trẻ sơ sinh được tầm soát ít nhất 5 bệnh bẩm sinh phổ biến nhất...

Cộng tác viên dân số xã Ea Tu (TP. Buôn Ma Thuột) tư vấn sức khỏe sinh sản vị thành niên.

Tại Đắk Lắk, thời gian qua Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh đã tăng cường truyền thông, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức của người dân, nhất là lứa tuổi vị thành niên, thanh niên về tầm quan trọng của tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn; tầm soát, chẩn đoán và điều trị sớm bệnh, tật trước sinh và sơ sinh… Đồng thời, phối hợp với các địa phương triển khai 49 mô hình câu lạc bộ (CLB) tiền hôn nhân tại 29 xã, phường, thị trấn ở TP. Buôn Ma Thuột và các huyện Ea Kar, Krông Năng, Krông Pắc, thu hút 1.430 bạn trẻ tham gia sinh hoạt. Các CLB này thường tổ chức sinh hoạt mỗi quý một lần, lồng ghép các nội dung với sinh hoạt Đoàn Thanh niên. Tại đây, nhân viên y tế các trạm y tế phối hợp với các đoàn thể ở địa phương như Hội Liên hiệp Phụ nữ và Đoàn Thanh niên tổ chức tư vấn cho các bạn trẻ về tình bạn, tình yêu và tình dục an toàn; cách chăm sóc sức khỏe sinh sản và phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục, HIV; phòng tránh thai an toàn, chữa bệnh phụ khoa, kỹ năng làm cha, làm mẹ…

Tham gia các CLB tiền hôn nhân, nhiều bạn trẻ đã nhận thức rõ hơn những thay đổi về tâm lý, sinh lý ở tuổi dậy thì, lợi ích của việc tham gia tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn. Từ đó, nhiều bạn đã mạnh dạn hơn, tự tin hơn trong giao tiếp, biết quan tâm đến sức khỏe bản thân và chủ động tìm đến cơ sở y tế để kiểm tra tình trạng sức khỏe của mình trước khi kết hôn. Bạn Trần Thảo Nguyên, thành viên CLB tiền hôn nhân phường Ea Tam (TP. Buôn Ma Thuột) cho biết: “Từ khi tham gia sinh hoạt CLB, em hiểu thêm nhiều kiến thức bổ ích về chăm sóc sức khỏe để chuẩn bị tốt hành trang cho mình khi tiến tới hôn nhân”.

Tư vấn sức khỏe tiền hôn nhân ở phường Ea Tam (TP. Buôn Ma Thuột).

Còn tại các trạm y tế, đội ngũ viên chức làm công tác y tế - dân số đã chủ động tổ chức các buổi sinh hoạt nhóm để tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của giới trẻ về chăm sóc sức khỏe sinh sản. Đồng thời, mở góc tư vấn và dành nhiều thời gian để giải thích cặn kẽ về sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục ở tuổi vị thành niên, thanh niên; hỗ trợ một số kỹ năng sống cần thiết để vị thành niên, thanh niên có thái độ, hành vi đúng mực và thực hành an toàn. Trong năm 2023, ngành chức năng đã tổ chức được 500 buổi sinh hoạt ngoại khóa ở các trường trung học phổ thông, 200 buổi tư vấn tại trạm y tế, cung cấp hơn 3.000 tờ rơi về chăm sóc sức khỏe sinh sản cho vị thành niên, thanh niên…

Theo các bác sĩ và chuyên gia y tế, việc tham gia tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn mang lại rất nhiều lợi ích. Khi khám sức khỏe, các cặp đôi sẽ được khám sức khỏe tổng quát; đánh giá tiền sử bản thân và gia đình từng mắc bệnh lý di truyền gì không, sàng lọc người mang gen bệnh, giúp dự phòng bệnh lý, dị tật bẩm sinh. Đồng thời được kiểm tra, tư vấn về các vấn đề như sức khỏe sinh sản của cả nam và nữ… Bác sĩ CKII Nguyễn Quang Hùng, Khoa Phụ sản - Sơ sinh (Bệnh viện Đa khoa Thiện Hạnh) thông tin: “Khám sức khỏe tiền hôn nhân đối với nữ là khám phát hiện các dấu hiệu cơ năng; hỏi tiền sử về các bệnh nội, ngoại, đặc biệt tiền sử về sản khoa, phụ khoa; khám vú, khám bộ phận sinh dục ngoài… Đối với nam giới thì ngoài tiền sử về các bệnh nội, ngoại, đặc biệt tiền sử về chấn thương, viêm tinh hoàn, bệnh lây truyền qua đường tình dục, khám bộ phận sinh dục thì còn thăm khám trực tràng khi cần thiết”.

Dù có vai trò quan trọng như vậy song trên thực tế việc tham gia tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế. Hiện nay, bên cạnh các cơ sở y tế ngoài công lập, bệnh viện tư nhân thì cơ sở vật chất, trang thiết bị và nguồn nhân lực để thực hiện tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn ở các cơ sở y tế công lập chưa đáp ứng đủ điều kiện theo quy định của Bộ Y tế. Bên cạnh đó, nhiều người lâu nay vẫn còn tâm lý e ngại khám sức khỏe trước khi kết hôn, do sợ nếu phát hiện bệnh sẽ ảnh hưởng đến hạnh phúc lứa đôi, thậm chí có người còn cho là chỉ nghi ngờ nhau mới phải khám; ngoài ra, nhiều người chưa có điều kiện để thực hiện các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản có chất lượng cao trước khi kết hôn.

Võ Thảo