Làng Le vượt qua lời nguyền

Truyền thuyết về một lời nguyền

Những người già làng Le ngày nay vẫn còn truyền khẩu câu chuyện về một lời nguyền của hai chị em song sinh rằng không ai được nuôi bò trong làng, nếu ai nuôi thì trong làng sẽ có người chết, người không chết thì bò cũng sẽ chết. Chuyện kể rằng, cách đây không biết bao nhiêu mùa rẫy, khi những cây đại thụ trên đỉnh núi Tác Nham chỉ to bằng cổ tay, khi con người và thần linh vẫn thường gặp nhau để trò chuyện, dưới dãy núi Pah trong cánh rừng Chư Mo Ray đại ngàn này đã có tộc người Rơ Mâm sinh sống. Nhờ thần linh ban ơn cho mưa thuận gió hòa, nhờ con người chăm chỉ làm ăn nên dân làng nhà nào cũng có nhiều trâu, nhiều bò, lắm chiêng, nhiều ché, đời sống vui vẻ với những lễ hội.  Lúc bấy giờ trong làng có một người phụ nữ tuy đã lớn tuổi nhưng vẫn chưa bắt được chồng. Một hôm vào rừng thấy một quả sung từ trên cây rơi xuống, bà lấy ăn và từ đó mang thai, rồi sinh được hai con gái, đặt tên là Y Sung và Y Rơi. Trước khi qua đời, bà phân chia của cải cho hai con gái: người chị Y Sung được chia cho cả đàn bò, còn người em Y Rơi thì được mẹ chia cho đàn trâu. Lớn lên, Y Sung và Y Rơi trở thành chủ làng, chỉ bảo cho dân làng săn bắn, trồng trọt, chăn nuôi nên ai cũng kính trọng, yêu mến.

Cho đến một hôm, Y Rơi đi thăm rẫy, phát hiện đám lúa của mình bị bò ăn sạch. Y Rơi cho rằng đàn bò của Y Sung ăn sạch lúa của mình nên giữa hai chị em xảy ra mâu thuẫn. Tiếng cãi vã của hai chị em vang vọng cả một khu rừng. Từ trên ngọn cây bằng lăng cao, một con nhồng nói vọng xuống “bò ăn, bò ăn” nhưng Y Sung vẫn không tin. Quá bực tức, Y Rơi đã bỏ làng, đi vào rừng sâu và mãi mãi không trở về làng. Trước khi đi, Y Rơi nguyền rủa người chị: Nếu từ nay chị còn nuôi bò thì bò sẽ chết, nếu không thì chị sẽ chết. Quá giận em, về đến nhà Y Sung cho người giết đàn bò thì thấy lúa của em mình còn trong bụng bò. Lúc này Y Sung cho người đi tìm em nhưng không thấy vì Y Rơi đã đi xa lắm rồi. Giận mình, thương em, Y Sung cũng tuyên bố với mọi người dân trong làng từ nay không được nuôi bò nữa vì bò mà khiến cả cho hai chị em xa nhau. Và Y Sung cũng lặp lại lời nguyền của người em rằng: từ nay trong làng ai nuôi bò thì bò sẽ chết hoặc người trong làng sẽ chết. Lời nguyền trên đã làm thay đổi hoàn toàn cuộc sống của cả dân làng Le và hình ảnh con bò hoàn toàn biến mất khỏi ngôi làng này kể từ ngày đó.

Làng Le hôm nay.

Vượt qua lời nguyền

Theo những người già ở làng Le, đời sống của tộc người Rơ Mâm ở đây kể từ khi có lời nguyền đã không còn phồn thịnh như trước. Vì sợ lời nguyền, dân làng không ai dám nuôi bò. Việc săn bắn ngày càng khó khăn và phương thức canh tác phát đốt, chọc trỉa không thể bảo đảm được đời sống. Cả làng, nhà nào cũng sống trong nếp nhà tạm bợ, cái đói, cái nghèo cứ như con ma quấn lấy dân làng Le.

Mặc dù người dân ở các làng xung quanh nuôi bò khỏe, tốt, nhưng dân làng Le vẫn nhất quyết không nuôi bò bởi sợ lời nguyền trong truyền thuyết. Trước tình hình đó, các thành viên Đội công tác 123 của Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Kon Tum đã quyết định giúp bà con vượt qua lời nguyền bằng cách hỗ trợ bò để dân làng Le nuôi. Tuy nhiên, nói thì dễ nhưng làm mới khó, bởi đối với người dân Tây Nguyên nói chung và người Rơ Mâm nói riêng, lời nguyền luôn có ý nghĩa tâm linh và huyền bí, chuyện vượt qua lời nguyền xưa nay là điều không tưởng. Ban đầu, khi nghe bộ đội nói sẽ hỗ trợ bò cho bà con nuôi thì gần như tất cả người dân làng Le đều phản đối kịch liệt. Nhiều người tỏ ra sợ hãi, trách móc bộ đội dám “cả gan” đi ngược lại lời nguyền,  thậm chí những người cao tuổi, có uy tín trong làng còn tổ chức nhiều cuộc họp riêng để phản đối việc đưa bò về làng nuôi. Thế là, một cuộc vận động và đấu tranh âm thầm đã diễn ra trong nhiều tháng liên tục: ban ngày, bộ đội giúp dân xây dựng vườn nhà, trồng rau xanh, đưa khoa học kỹ thuật vào sản xuất; đêm đến, các anh lặn lội đến từng gia đình giải thích cho dân hiểu chuyện lời nguyền chỉ là truyền thuyết, không có thật. Gia đình A Reng - một cựu chiến binh từng tham gia kháng chiến chống Mỹ cứu nước được bộ đội vận động, thuyết phục xây dựng mô hình điểm về việc nuôi bò tại làng Le. Việc vận động A Reng đi tiên phong trong nuôi bò cũng hết sức khó khăn, vất vả. Sau nhiều đêm nghe bộ đội vận động, phân tích, thấy lời bộ đội nói có lý, từ đó A Reng mới đồng ý nghe theo. Đội công tác đã mạnh dạn đứng ra cam kết với dân làng sẽ chịu bất cứ hình phạt nào nếu xảy ra sự cố chết bò, chết người do vi phạm lời nguyền khi triển khai mô hình nuôi bò điểm. Trước sự vận động thuyết phục và kiên trì của bộ đội, dần dần cái bụng người dân làng Le cũng hiểu và dè dặt cho bộ đội hỗ trợ gia đình A Reng nuôi bò, nhưng với điều kiện không được phép nhốt bò trong làng. Trong quá trình thực hiện mô hình, Đội công tác thường xuyên cử bác sĩ theo dõi, chăm sóc những người ốm đau, phối hợp với cán bộ thú y chữa trị trâu bò dịch bệnh và giải thích những việc đó xảy ra là do thời tiết, do các yếu tố khách quan chứ không phải do lời nguyền. Sau 2 năm kiên trì thực hiện mô hình, thấy có hiệu quả, bà con làng Le đã cho đưa bò về làng nuôi nhốt và lời nguyền đã được vượt qua từ đây. Điều đặc biệt là tất cả các con bò được người dân đưa về nuôi, nhốt ở làng Le hiện này đều mập, phát triển tốt hơn nhiều vùng trên địa bàn tỉnh Kon Tum.   

Ông A Rói, Trưởng thôn làng Le cho biết, sau khi vượt qua lời nguyền, từ năm 2007 đến nay, nhiều người dân làng Le đã được Nhà nước hỗ trợ bò nuôi. Hiện làng Le có 111 hộ với 419 khẩu và đàn trâu, bò của làng đã lên đến 65 con, trong đó có 30 con bò và 35 con trâu. Tuy nhiên, không biết có phải do còn sợ lời nguyền hay không mà hiện nay vẫn còn nhiều người dân trong làng không ăn được thịt bò như gia đình Y Beo, A Đoa, A Bdắc... Cũng chính từ lời nguyền này, hằng năm trong các lễ, hội, cúng Yàng (thần linh), người dân làng Le tuyệt đối không giết bò để cúng mà phải cúng heo, gà, trâu…

 Đắc Vinh