Lễ mừng lúa sinh trưởng của người Mạ (Dak Nông)

Lễ hội mừng lúa sinh trưởng ở xã Dak Som, huyện Dak Glong, Dak Nông.

Theo quan niệm của người Mạ, muốn cho cây trồng trên rẫy sinh trưởng và phát triển tốt, người trong làng phải bầu ra một người giữ rừng là một chàng trai khỏe mạnh, chuyên đến thăm nương rẫy của bà con trong bon và cùng với già làng tổ chức các lễ hội nông nghiệp trong năm. Để làm được điều đó, người giữ rừng không ăn thịt mỡ, da các con vật, đầu cá... nếu vi phạm, nương rẫy sẽ bị cạn khô và cây lúa sẽ không có hạt. Vì thế, lễ hội mừng lúa sinh trưởng là lễ hội quan trọng, được tổ chức hằng năm. Lễ vật gồm một con dê, một con heo, một con gà, một con vịt do người dân trong bon đóng góp.

Lễ hội mừng lúa sinh trưởng thường được tổ chức từ sáng sớm (không quy định ngày). Phần Lễ được bắt đầu bằng việc già làng cùng người giữ rừng năm đó dắt dê đi từng đám rẫy của bon. Đi đến rẫy nhà nào thì nhà ấy có trách nhiệm đón tiếp và chuẩn bị lễ vật làm lễ cho cây lúa: một con gà và một ché rượu cần. Già làng tiến hành cắt tiết các con vật hiến tế và bôi lên cây nêu, cắt một ít lông dê kẹp vào cây nêu. Cây nêu trong lễ mừng lúa sinh trưởng thường được làm bằng nứa nhỏ, cao gần 2m, dựng gần chòi rẫy cùng với mâm cơm trứng gà, chén đựng máu vật hiến tế... Đó là nơi dành cho các các thần về dự lễ và trông coi lúa, là nơi trú ngụ của hồn lúa. Vì vậy, những cây lúa ở đó sẽ được tuốt sau cùng, khi làm lễ mừng lúa mới thì họ mới lấy rơm đó về nhà và được kẹp bên cạnh kho lúa của gia đình.

Máu của con vật hiến tế được bôi lên cây nêu.

Sau khi đi khắp các rẫy trong làng thì lễ mừng lúa sinh trưởng được tổ chức ở bãi đất trống của làng. Già làng tiến hành cắt tiết dê, tiết các con vật bôi lên cây nêu để cầu cho mùa màng tươi tốt, bôi lên trán những người trong làng dưới sự chứng kiến của thần linh để xua đuổi bệnh tật, mang lại sự bình an, hạnh phúc.

Lời khấn của già làng trong lễ mừng lúa sinh trưởng có nội dung là mời tất cả các thần về dự lễ nhằm tạ ơn cũng như gửi gắm các thần trông coi cây lúa, xua đuổi thú rừng, chim muông và gọi hồn lúa về. Bởi từ ngày tỉa hạt cho đến thời điểm làm lễ mừng lúa sinh trưởng, hồn lúa không trú ngụ trong thân cây lúa mà trú ngụ ở đâu đó, không ai biết được. Tháng 8, tháng 9, cây lúa đã lớn, bắt đầu đơm bông kết trái nên người dân phải tổ chức lễ hội này để gọi hồn lúa về cho cây lúa phát triển tốt, chắc hạt.

Trong buổi lễ từng hồi chiêng dồn dập như mời gọi mọi người đến tận hưởng cái không khí thiêng liêng, nhưng rất ấm áp, bình dị của cộng đồng. Người già say sưa uống rượu cần, kể chuyện bên cây nêu, nam nữ nắm tay nhau nhảy múa nhịp nhàng, trẻ em tò mò đứng ngắm cây nêu từ xa... Tiếng hát múa, reo hò và chúc nhau vang động một góc rừng.

Minh Chi