Làng bánh cáy

Việt Nam có rất nhiều loại bánh ngon nổi tiếng bao đời  gắn liền với những tên làng, tên tỉnh trên mọi miền đất nước; trong đó có bánh cáy làng Nguyễn, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình.

Các cụ ở nơi đây kể lại rằng: dân làng Nguyễn làm bánh từ lâu lắm rồi. Bánh thường làm để ăn trong dịp tết. Thế rồi vào năm Canh Tý xưa ấy, có một ông quan đại thần kinh lý qua làng. Dân làng đem thứ bánh ấy biếu ông quan gọi là có chút quà quê. Ông quan đại thần đem thứ bánh ngon ấy về dâng lên vua. Vua ăn khen ngon và hỏi thứ bánh ấy tên là bánh gì. Bánh ăn thơm ngon, cay cay. Vì thế, ông quan trả lời “Thưa bệ hạ, bánh này là bánh cay ạ”. Thế là bánh cay được cả nước biết đến và được mọi miền ưa chuộng. Còn người đàn bà quê làng Nguyễn kia được vua ban thưởng. Một hôm, trong giấc mơ kỳ lạ, bà nhìn thấy hai mẹ con con cáy ôm nhau, bà liền rẽ biển đi tới nhưng cáy cứ gọi bà rồi run lẩy bẩy và biến mất. Trước khi qua đời, bà dặn con cháu đưa bà về với biển. Khi thi hài của bà xuống tới bờ biển thì lạ thay, một lối nước từ từ rẽ ra đón bà đi. Thế là từ đấy, người ta gọi bánh cay là bánh cáy, bánh thần cáy ban cho dân làng và đất nước.

Làm bánh cáy là cả một quá trình công phu và phức tạp. Việc đầu tiên là chuẩn bị nguyên liệu, gồm có gạo nếp (nếp cái hoa vàng là tốt nhất), quả gấc, quả hoặc lá dành dành, lạc, vừng, cà rốt, gừng, vỏ quýt và mỡ lợn. Gạo nếp được chia làm ba phần: hai phần nấu xôi và một phần rang nổ bỏng. Phần thứ nhất nấu xôi với nước quả gấc tạo thành màu đỏ thắm. Phần thứ hai đồ xôi với nước quả dành dành tạo thành màu vàng tươi. Phần thứ ba là rang thành bỏng nở tung, sảy sạch trấu thành thứ bỏng có mùi thơm phức. Hai loại xôi trên đều giã nhuyễn, đều như bánh dày rồi cắt mỏng như mứt bí, sấy khô… Lạc, vừng rang chín, xát bỏ vỏ. Mỡ lợn thái thành khẩu muối với đường khoảng mười lăm ngày, rồi thái nhỏ như hạt lựu, xào ngọt, lấy độ trong, giòn. Cà rốt xào với nước đường, nước gừng. Vỏ quýt tươi chuẩn bị đầy đủ…

Sau khi chuẩn bị tất cả các nguyên liệu trên, người làm bánh cáy cho tất cả các nguyên liệu trộn đều với đường mía rồi hâm nóng trên chảo, sau đó xúc đổ vào khuôn gỗ nhồi nén thành bánh. Khuôn gỗ có nhiều loại, hình thù và kích thước tùy theo người sản xuất quyết định. Khuôn gỗ có lót vừng đã rang thơm ở xung quanh để khi lấy bánh ra thì toàn bộ mặt ngoài của tấm bánh được trang trí hoa văn bằng một lớp vừng thơm ngon và đẹp mắt.

Bánh cáy làng Nguyễn – Thái Bình là kết tinh của hương đất, hương đồng và tấm lòng thảo thơm của người dân quê lúa.