Nước mắt ngày đoàn tụ của nữ cựu tù Côn Đảo

Bà Tám sinh ra trong một gia đình có 8 anh chị em, trong đó có 6 người tham gia cách mạng (hai người chị gái của bà hy sinh trong kháng chiến chống Pháp chưa tìm được hài cốt và hai người anh trai là liệt sỹ thời kỳ chống Mỹ). Năm 1964, trước sự leo thang chiến tranh của Mỹ, người thiếu nữ tuổi đời mới đôi mươi Đặng Thị Tám đã tạm gác chuyện tình riêng, cùng với em trai là Đặng Minh Tuấn bí mật tham gia hoạt động cơ sở tại nội thành Hội An.

Bà Đặng Thị Tám cùng người em trai Đặng Minh Tuấn trong ngôi nhà nhỏ ở TP. Hội An.

Năm 1967, cơ sở bị lộ, người trực tiếp chỉ huy hy sinh, cả hai chị em bà Tám đều bị địch bắt giam ở nhà lao Hội An. Tại đây, địch dùng cực hình tra tấn dã man nhưng không moi được thông tin gì ở chị em bà, cuối cùng chúng phải trả tự do cho bà Tám, riêng người em Đặng Minh Tuấn bị đày ra Côn Đảo… Ra tù, nhận được tin người yêu hy sinh, biến đau thương thành hành động cách mạng, bà Tám quyết tâm hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ và được kết nạp Đảng vào tháng 11-1969. Vào Đảng chưa bao lâu thì bà bị địch bắt lần thứ hai và bị đày ra Côn Đảo vào ngày 25-12-1969.

Do biết bà là đảng viên nên từ lúc đưa lên boong tàu cho đến lúc ra ngoài Côn Đảo, địch không ngớt tra tấn bà. Ở Côn Đảo, bà Tám bị giam ở khu biệt lập Trại 2, thường xuyên bị tra tấn dã man. Kẻ thù dùng nhiều ngón đòn tra tấn man rợ mà đến bây giờ không ai hiểu người phụ nữ nhỏ bé ấy lấy đâu sức lực để chịu đựng được như thế. Những lúc bà ngất, chúng dội nước cho tỉnh lại rồi tiếp tục tra khảo. Cơ thể bà dường như không còn chỗ nào lành lặn. Hơn 1.500 ngày trong ngục tù, không giường, không màn, không hố vệ sinh, mùa hè trời nóng bức như thiêu đốt, ban đêm gió thổi từ biển vào lạnh buốt thấu xương nhưng mọi đòn thù tra tấn không thể khuất phục được lòng trung kiên của người đảng viên cộng sản.

Suốt 5 năm ở tù, bà không hé lộ nửa lời. Biết không khai thác được gì ở bà, ngoài giờ địch bắt bà đi lao động khổ sai, chiều về chúng đưa vào phòng biệt giam, cho đến tháng 2-1974 bà mới được trao trả ở Lộc Ninh (Tây Ninh). Một hạnh phúc lớn lao đối với nữ cựu tù chính trị Côn Đảo Đặng Thị Tám là người em trai Đặng Minh Tuấn sau gần 5 năm bị biệt giam ở “chuồng cọp” Côn Đảo cũng được trao trả trong đợt này. Suốt những năm tháng ấy, hai chị em bà ở chung một nhà tù mà không hề hay biết tin nhau, mãi đến ngày trao trả hai chị em ngỡ ngàng nhìn nhau trong nước mắt…

Sau khi trao trả, bà Tám được phục hồi Đảng tịch và chuyển công tác đến đơn vị mới và tiếp tục chiến đấu, mãi đến tháng 9-1975 bà mới có dịp trở về gặp mẹ, thăm chị, thăm em. Nhưng ngày đoàn tụ với gia đình là ngày bà đón nhận nhiều tin buồn nhất với những mất mát, đau thương không thể diễn tả được bằng lời: tháng 9-1966 anh trai bà hy sinh; đến tháng 2-1970 thêm một người anh nữa hy sinh. Các con lần lượt hy sinh, hai chị em bà Tám thì bị đày biệt xứ, người mẹ già của bà là Mẹ Việt Nam Anh hùng Lê Thị An vì quá đau buồn thương nhớ con nên bị rối loạn tâm thần, lúc tỉnh lúc mê, ngày sum họp ngồi trước mặt người con trai duy nhất còn lại là ông Đặng Minh Tuấn mà vẫn hỏi: “Thằng Chín đâu rồi?”, “Con Tám đi đâu mà không chịu về thăm má?”. Lẽ ra ngày đoàn tụ sẽ tràn ngập tiếng cười nhưng thay vào đó là những giọt nước mắt tuôn rơi trước cảnh mất mát của gia đình…

Những năm tháng tù đày bị tra tấn dã man nên bà Tám không còn khả năng làm mẹ. Vì hoàn cảnh gia đình, bà quyết định báo cáo với tổ chức xin thôi việc để chăm sóc mẹ già. Rồi để có điều kiện mưu sinh và chăm sóc mẹ, gia đình bà đăng ký đi xây dựng kinh tế mới ở xã Hòa Phong (huyện Krông Bông). Mặc dù đã chạy chữa nhiều nơi nhưng chứng bệnh tâm thần phân liệt của Mẹ Lê Thị An không thuyên giảm mà ngày càng trầm trọng hơn… Năm 1992, thể theo nguyện vọng của gia đình bà Tám, UBND thành phố Hội An (tỉnh Quảng Nam) cấp cho bà một lô đất ở phường Cẩm Châu để bà đưa mẹ về chăm sóc, đến năm 1999 thì Mẹ Việt Nam Anh hùng Lê Thị An qua đời…

Gần 80 tuổi đời, người nữ cựu tù Côn Đảo Đặng Thị Tám năm nào bây giờ vẫn đi về một bóng, mỗi khi có các cháu gọi bằng dì, bằng cô sang thăm là niềm an ủi duy nhất đối với bà.

Qua từng năm tháng, vết bụi thời gian có thể xóa mờ đi nhiều thứ, nhưng đối với bà Tám những ngày được chiến đấu cùng đồng đội, đồng chí, đấu tranh với địch nơi chốn “địa ngục trần gian” Côn Đảo vẫn mãi mãi không phai mờ…

Mai Viết Tăng