Ruột riềng - món ăn độc lạ của người Cơ Tu

Đến với núi rừng Trường Sơn thuộc huyện Tây Giang (Quảng Nam) vào mùa xuân, hè, du khách sẽ được thưởng thức các món ăn chế biến từ ruột (loom, tu) của cây riềng núi (parih). Đó là món ăn độc đáo, hấp dẫn của đồng bào Cơ Tu nơi đây.

Chị Cor Thị Nghệ (ở thôn Ating, xã Gari, huyện Tây Giang) cho biết, cây riềng núi được xem là một loại thuốc quý. Cây riềng núi thường mọc ở những cánh rừng thấp, nơi có suối với độ ẩm cao và mọc thành bụi cao trung bình khoảng 2 m. Đặc biệt, từ củ, thân, lá, hoa của cây riềng núi, người ta thu được dược chất và tinh dầu rất thơm nên củ và lá, ruột được sử dụng để làm thuốc chữa một số bệnh và làm rau gia vị cho các món ăn.

Đồng bào Cơ Tu vùng cao xứ Quảng khi đi rừng gặp bụi riềng núi, họ thu hái ruột riềng bằng cách sử dụng liềm để chặt cả thân cây riềng, chừa đoạn dưới gốc khoảng 10 - 15 cm, với mục đích để bụi riềng có thể tái sinh và phát triển sau này. Sau khi chặt, họ bóc các lớp bẹ bên ngoài và lấy phần non (ruột) của cây riềng, sau đó đóng gói để mang về chế biến thành các món ăn.

Ruột cây riềng núi có thể ăn sống bằng cách chấm với muối tiêu rừng (amót) rất ngon và thơm. Tuy nhiên, nếu mang xào, hấp cơm, nướng chín với lửa than, hoặc cắt khúc nấu với thịt khô hoặc cá khô trong ống tre thì ruột riềng núi chính là nguyên liệu tuyệt vời. Chỉ cần khoảng mươi ruột riềng núi là đủ để nấu một nồi canh với lá sắn non, ít thịt hay cá, phục vụ cho bữa cơm của gia đình.

Cá suối và ruột riềng thường là nguyên liệu chính để nấu canh của người Cơ Tu vùng cao.

Cháo ruột riềng là một món ăn phổ biến được chế biến từ bột sắn và ruột riềng. Bột sắn được hòa với nước, nấu chín; nước dùng cùng với ruột riềng, thịt, tôm, tép, ốc đá và rau tươi tạo nên một món cháo thơm ngon, khoái khẩu. Người già thích ăn món này vì không cần nhai.

Ruột riềng cũng được sử dụng để nấu canh với cá suối (cá liêng, cá mương...). Cá suối ít có mùi tanh nên khi nấu canh cùng với ruột riềng, rau, quả và măng tre nứa, tạo ra một món canh ngon và mát cơ thể.

Ruột riềng cũng là thành phần chính trong món xào với thịt gà, heo... Gần đây, một món ăn mới xuất hiện là "gà nhảy bụi riềng", được người Cơ Tu gọi vui là "Atưch chloong tu parih", được chế biến từ thịt gà và ruột riềng. Món này có vị bùi, béo, ngọt của thịt gà, vị giòn, ngọt, thơm của ruột riềng và các gia vị hòa quyện tạo nên một hương vị đặc biệt, bồi bổ cho cơ thể. Món này thường được ăn kèm với đĩa rau sống bao gồm chuối cây xắt mỏng trộn với các loại rau thơm. Những người sành ăn rất ưa thích món "gà nhảy bụi riềng" này và thậm chí sáng tạo câu thơ như: "Thơm ngon gà nhảy bụi riềng/ Mời anh ăn thử sẽ ghiền cho xem".

Ngày nay, giao lưu văn hóa giữa các dân tộc, vùng miền ngày càng nhiều, các món ăn độc, lạ chế biến từ ruột riềng không còn bó hẹp trong bữa ăn gia đình của người Cơ Tu mà trở thành món ăn “đặc sản” vùng cao được nhiều du khách mọi miền ưa thích.

Tiên Sa