“Ngạc nhiên chưa” với… cá ồ

Cá ồ xưa nay thuộc hàng dân dã, bỗng được ngợi ca “tôn vinh” lên hàng đặc sản. Tên gọi “cá ồ” thì được một số người cắt nghĩa tếu táo: Khi có điều gì “ngạc nhiên chưa” thì người ta phải “ồ” lên, đúng không?

Tháng ba Âm lịch gió nồm thổi cũng là mùa cá ồ của ngư dân miền Trung. Cứ thế đánh bắt suốt 5 tháng mùa nắng. Qua tháng tám Âm lịch là dứt mùa cá ồ. Lúc này ngư dân đánh vét cá ồ cuối mùa, con cá ốm nhách, nhỏ chỉ bằng 1/3 con ồ bình thường (2 - 3 lạng/con), gọi là cá ồ kẹo.

Mùa cá ồ cũng là mùa trọng điểm làm ăn của các lò trụng (hấp) cá…; cả không gian quanh vùng thơm đậm, thơm đà. Không phải cá ươn mới đem trụng mà đây là một món cá ồ riêng biệt, rất khoái khẩu và thuận tiện vận chuyển đến các vùng xa mà không ảnh hưởng chất lượng. Cá ồ trụng đắt giá hơn cá ồ tươi.

Cá ồ trụng ra lò.

Chủ một lò trụng cá ở bến Bạch Đằng (TP. Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên) cho biết, cá ồ tươi được nhập từ bến khoảng 14 triệu đồng/tấn, xẻ sơ - lấy ruột - trụng xong thì bán được khoảng 17 triệu đồng. Công phụ nữ xẻ cá - xếp vào rổ cỡ 200.000 đồng/người/ngày; đàn ông đứng lò trụng cá thì tiền công gấp vài lần.

Cá ồ trụng Tuy Hòa được đưa sang khắp các tỉnh lân cận, đặc biệt là vùng Tây Nguyên, rồi theo dân bản xứ đi khắp năm châu. Cá ồ là món ăn chân quê nhưng nay đã phổ biến ở các nhà hàng, bữa tiệc sang trọng. Cá ồ có thể nấu nhiều món, “hợp lẽ” với nhiều thứ rau, quả. Đơn giản và đặc sắc là món cá ồ nướng (hoặc hấp) cuốn với rau muống, rồi “giải nghễ” bằng món canh cá ồ nấu mẳn hoặc canh rau.

Xuất xứ cá ồ thuộc họ cá ngừ, trong họ cá thu ngừ, mình tròn, da trơn láng, lưng xanh, bụng trắng; tên khoa học là Auxis rochei, sống trong vùng nước mặt mở đại dương đến độ sâu 50 m. Cá ồ con to bằng bắp tay người lớn, dài gần hai gang tay; con nhỏ nhiều khi dài chưa quá gang tay.

Cá ồ thuộc hàng cá thịt đỏ, dễ chế biến nhất trong các loại cá biển. Mỗi món đều có hương vị đậm đà “bắt khẩu”, gây thương nhớ cho ai một lần thưởng thức. Mau thấy nhất là cá ồ nấu mẳn (nước dùng hơi mặn) ăn với bún hoặc cơm. Chậm rãi hơn chút là cá ồ hấp cuốn bánh tráng. Chuyển qua bếp than là cá ồ nướng chấm muối ớt hoặc mắm ớt tỏi nồng nàn.

Cá ồ nướng.

Mùa cá ồ về, chỉ cần cặp cá ồ tươi là có thể nấu được bữa bún sang chảnh. Cá ồ không vảy nên sơ chế nhẹ nhàng. Chỉ cần cắt cá ra từng khúc, rửa sạch thả vào nước sôi cho chín, nêm gia vị, thêm nhúm ớt. Thế là có nồi cá ồ mẳn, chan lên bún, ăn kèm rau sống, xì xụp toát mồ hôi. Với món cá ồ hấp thì để nguyên con, dùng dao khứa dọc theo thân cá vài đường, bỏ vào nồi hấp cách thủy. Thế là con cá ồ nở bung ra những thớ thịt trắng nâu, bóng nhẫy. Cứ thế mà cuốn bánh tráng với rau sống, dưa leo, chấm nước mắm nhỉ. Hương vị càng "dậy sóng" là món cá ồ nướng. Con cá ồ quấn lá chuối tươi, đặt lên lò than, đến khi lớp lá chuối vừa cháy sém là khỏi cần chỉnh. Thơm giòn ngon ngọt từ đuôi đến đầu.

Cá ồ có độ đạm cao nên người bụng “xấu” ít dám ăn nhiều. Kinh nghiệm dân biển, khi ăn cá ồ nên dùng trước phần gần đuôi thì bụng dạ sẽ ổn.

Đào Đức