Gian nan thu thuế xây dựng tư nhân

Theo báo cáo của Cục Thuế, năm 2013 toàn tỉnh có 342 công trình đã được quản lý thu thuế, với tổng số thuế thu được là 1,173 tỷ đồng; trong nửa đầu năm 2014, chỉ mới có 159 công trình XDTN được quản lý thu thuế, với số tiền thu được là 756 triệu đồng. Trong đó, chủ yếu tập trung ở TP. Buôn Ma Thuột và huyện như Cư Kuin, còn lại các địa phương khác hiện đang triển khai xây dựng đề án hoặc chưa thực hiện quản lý thu thuế lĩnh vực này. Trong khi đó, theo số liệu của Sở Xây dựng, chỉ tính trong 6 tháng đầu năm 2014, Thanh tra sở này đã phối hợp với các đội thanh tra huyện, thị xã, thành phố thực hiện kiểm tra 700 công trình, trong đó có 633 công trình xây nhà ở riêng lẻ, chưa kể những công trình chưa được kiểm tra và không có trong số liệu thống kê này, điều đó cho thấy số lượng công trình XDTN hằng năm là rất lớn, đồng nghĩa với việc thất thu thuế trong lĩnh vực này là không nhỏ. Điều quan trọng hơn khi mà toàn bộ số thuế XDTN đều được giữ lại cho ngân sách địa phương, tuy không lớn, nhưng là số thu quan trọng, góp phần phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Một công trình xây dựng tư nhân tại huyện Ea Kar.

Nguyên nhân số thu đạt thấp là do hầu hết các địa phương chưa quyết liệt triển khai thu sắc thuế này do “vướng” về nhiều mặt. Theo Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) và Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) thì mọi tổ chức, cá nhân có phát sinh doanh thu chịu thuế đều phải kê khai nộp thuế theo luật định. Trong đó, lĩnh vực thuế XDTN thì chủ thầu khi nhận thi công công trình phải đăng ký hợp đồng xây dựng, kê khai nộp thuế môn bài, GTGT, thuế TNDN tại cơ quan quản lý thuế nơi có công trình xây dựng..., nhưng nhiều nhà thầu khi nhận thầu xây dựng (nhất là nhà ở của người dân) không thực hiện kê khai nộp thuế. Điều đáng nói là từ năm 2004 trở về trước, để thu được sắc thuế này, Cục Thuế đã áp dụng biện pháp thu đối với chủ nhà (nộp thay cho các nhà thầu xây dựng, trong trường hợp chủ thầu xây dựng không đăng ký kê khai nộp thuế). Đây có thể xem là biện pháp thu triệt để nhất đối với các nhà thầu xây dựng, nhưng lại vấp phải sự phản ứng của dư luận khi mà đối tượng nộp thuế (chủ nhà) lại không nằm trong “vùng” mà Luật Thuế quy định.

Trong khi đó, theo đại diện Cục Thuế thì với địa bàn rộng, thẩm quyền của ngành thuế còn hạn chế nên để phát hiện những trường hợp chưa đóng thuế XDTN đã khó, việc cưỡng chế thu thuế càng khó hơn. Có một thực tế đang diễn ra là khi cán bộ thuế tiếp cận một công trình XDTN, để gặp được chủ thầu xây dựng là vô cùng nan giải, vì nhà thầu luôn lánh mặt hoặc hầu hết các công trình XDTN đều không có hợp đồng thi công nên… chẳng biết ai là nhà thầu! Do vậy, từ năm 2004 đến nay, các địa phương đã linh động bằng nhiều biện pháp khác nhau, trong đó tập trung chủ yếu vào việc ngành thuế phối hợp với chính quyền sở tại để giám sát và thực hiện thu thuế. Chẳng hạn tại huyện Cư Kuin, khi chủ nhà làm các thủ tục xin giấy phép xây dựng thì phải có cam kết thực hiện các nghĩa vụ thuế, trong đó có thuế XDTN. Chi cục trưởng Chi cục Thuế huyện Cư Kuin Lê Hồng Phú cho rằng, thực hiện tốt cách làm trên không chỉ giúp chống thất thu nguồn thuế này mà còn giảm thiểu áp lực đối với ngành.

Một thách thức nữa đối với việc thu thuế XDTN là cho đến nay vẫn chưa có quy định nào rõ ràng cho việc thu thuế ở lĩnh vực này. Đại diện Cục Thuế cho biết, năm 2004, Cục đã có công văn xin ý kiến Tổng cục Thuế về vấn đề này, nhưng được trả lời chung chung là yêu cầu các địa phương (trong đó có Dak Lak) tăng cường biện pháp quản lý, phối hợp với các ngành chức năng liên quan và chính quyền địa phương có biện pháp xử lý kiên quyết đối với các đối tượng nhận thầu xây dựng không đăng ký kê khai nộp thuế, nhằm thu đầy đủ thuế theo luật định đối với hoạt động XDTN thay cho áp dụng biện pháp thu thuế chủ hộ nộp thay chủ thầu xây dựng. Đồng thời, Tổng cục Thuế có Công văn số 3700/TCT/DNK, ngày 11-11-2004 gửi Bộ Tài chính nghiên cứu trình cấp có thẩm quyền quy định trong việc quản lý thuế phù hợp với thông lệ quốc tế theo hướng thực hiện khấu trừ trước khi chủ hộ chi trả thanh toán... Thế nhưng đến nay đã gần 10 năm trôi qua, Bộ Tài chính vẫn chưa đưa ra biện pháp nào để thực hiện thu đối với sắc thuế này (!).

Giang Nam