Làm thế nào để nâng cao hiệu quả đầu tư công?

Thời gian qua, công tác đầu tư công trên địa bàn tỉnh đang còn nhiều tồn tại, hạn chế. Để khắc phục tình trạng này đòi hỏi những giải pháp đồng bộ, quyết liệt của các cấp ủy đảng, chính quyền, ngành, địa phương và các chủ đầu tư.

Đề xuất dự án chưa thuyết phục

Theo số liệu của UBND tỉnh, tổng nguồn vốn xây dựng cơ bản thuộc ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh năm 2021 là hơn 4.003 tỷ đồng, đã phân bổ chi tiết cho các dự án 3.212 tỷ đồng. Toàn tỉnh đã giải ngân được 2.526 tỷ đồng, tương đương 78,7% kế hoạch. Năm 2022, tổng nguồn vốn đầu tư công toàn tỉnh 5.115 tỷ đồng, đã phân bổ chi tiết cho các dự án 3.215 tỷ đồng. Đến nay, đã giải ngân hơn 322 tỷ đồng, tương đương hơn 10% kế hoạch. Toàn tỉnh hiện có hơn 2.200 tỷ đồng được các chủ dự án tạm ứng, đã quá hạn nhưng chưa được thu hồi.

Thi công Dự án Hồ chứa nước Ea Tam.

Những nguyên nhân dẫn đến thực hiện, giải ngân vốn đầu tư công không hiệu quả là do vướng mắc trong giải phóng mặt bằng, năng lực nhà thầu kém… Tuy nhiên, yếu tố đầu tiên kéo theo những hệ lụy về sau là hạn chế trong việc lập đề xuất chủ trương đầu tư - bước đầu tiên trong quá trình thực hiện dự án. Theo Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Đinh Xuân Hà, theo Luật Đầu tư công, cơ quan đề xuất chủ trương đầu tư là UBND cấp huyện hoặc cơ quan chuyên môn cấp tỉnh. Thực tế cho thấy, các số liệu trong đề xuất chỉ có tính ước lượng, đặc biệt là không tính toán chính xác chi phí đền bù giải phóng mặt bằng trong tổng mức đầu tư, dẫn đến khó khăn trong quá trình lập dự án và các thủ tục sau này. Trong khi đó, hội đồng thẩm định báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư không thể đi kiểm tra từng công trình theo đề xuất, mà chỉ thẩm định về sự cần thiết đầu tư, quy mô, tổng mức đầu tư, nguồn vốn, khả năng cân đối vốn và thời gian thực hiện. Do đó, cơ quan đề xuất chủ trương đầu tư phải thực hiện đúng trách nhiệm, tính đủ cơ bản chi phí giải phóng mặt bằng, tránh tình trạng đội vốn.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Lê Văn Nghĩa, giai đoạn chuẩn bị đầu tư còn nhiều tồn tại, hạn chế. Cụ thể, theo quy định, việc đề xuất dự án phải xuất phát từ nhu cầu thực tế, phù hợp với quy hoạch của địa phương. Do đó, trước khi tiến hành, đơn vị lập báo cáo đề xuất chủ trương phải rà soát, tổng hợp các nội dung cần thiết để đánh giá toàn diện về quy mô, sự cần thiết và tính khả thi của dự án để chủ động đề xuất giải pháp, bổ sung quy hoạch. Tuy nhiên, qua khảo sát cho thấy, công tác chuẩn bị đầu tư một số dự án chưa tốt; nhiều đơn vị vội vàng, không đánh giá toàn diện quy mô, nhiệm vụ và phạm vi của công trình, dự án. Bên cạnh đó, công tác phối hợp trong thẩm định, hướng dẫn hoàn thiện hồ sơ, thủ tục của các cơ quan chuyên môn chưa chặt chẽ. Một số dự án chất lượng thẩm định còn hạn chế, sau khi được phê duyệt, đưa vào thực hiện mới phát hiện những bất cập, phải tiếp tục điều chỉnh, bổ sung.

Về vấn đề này, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Võ Văn Cảnh cho rằng, một số địa phương thường “xẻ nhỏ” dự án ra để đề xuất chủ trương đầu tư. Do đó, để công tác đầu tư công đạt hiệu quả cao, các đơn vị không nên đề xuất dự án theo kiểu “lấy được”, mà phải xác định sự cần thiết, tính khả thi của công trình, dự án, phải vì nhân dân, vì sự phát triển của địa phương.

Tăng cường kỷ luật, kỷ cương

Theo đánh giá của UBND tỉnh, tình hình thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công trên địa bàn tỉnh thời gian qua chưa đáp ứng yêu cầu, nhiều tồn tại hạn chế chưa được khắc phục, tháo gỡ. Cụ thể, trong công tác giải phóng mặt bằng, chủ đầu tư chưa kịp thời tiến hành lập phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng ở giai đoạn chuẩn bị đầu tư; nhiều dự án vừa thi công vừa giải phóng mặt bằng dẫn đến chậm bàn giao đất, ảnh hưởng đến tiến độ thi công và giải ngân, làm phát sinh chi phí, tăng tổng mức đầu tư nên phải điều chỉnh, dẫn đến kéo dài dự án. Các chủ đầu tư chưa tích cực giải ngân, thường có tâm lý chờ giải ngân một lần đối với dự án có số vốn nhỏ; chậm nghiệm thu khối lượng hoàn thành để làm thủ tục thanh toán…

Một công trình giao thông đang triển khai trên địa bàn TP. Buôn Ma Thuột.

Từ những hạn chế trên, tại Hội nghị chuyên đề về công tác đầu tư công và giải ngân vốn đầu tư công do Ban Thường vụ Tỉnh ủy tổ chức vừa qua, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Đình Trung yêu cầu cần có giải pháp sớm khắc phục, chấn chỉnh, tăng cường kỷ cương trong công tác này. Cụ thể, các cấp ủy đảng, chính quyền, ngành, địa phương và các chủ đầu tư cần có sự nỗ lực trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện nhiệm vụ đầu tư công. Để nâng cao tiến độ và chất lượng giải ngân, UBND tỉnh phải có kế hoạch xử lý giải ngân sát với tình hình thực tế, từng đơn vị, trong đó lưu ý việc tạm ứng quá hạn nhưng chưa được thu hồi hoàn ứng. Về cơ chế, chính sách, tỉnh tiếp tục kiến nghị với Trung ương có giải pháp tháo gỡ những vướng mắc, bất cập trong công tác đầu tư công. Đối với những chính sách liên quan đến địa phương, cần thống nhất cơ chế phân cấp giữa HĐND và UBND trong việc quyết định chủ trương đầu tư; phân cấp, phân quyền trong quản lý dự án, thẩm định, phê duyệt dự án giữa tỉnh với huyện, gắn với năng lực thực hiện việc phân cấp này; chú trọng công tác phối hợp giữa các cấp, ngành, trong đó nêu cao tinh thần trách nhiệm, vì lợi ích chung và vận dụng những cách làm hay trong công tác quản lý, điều hành, thực hiện, giải ngân vốn. Liên quan đến kỷ luật, kỷ cương trong đầu tư công, ủy ban kiểm tra các cấp và các cơ quan chức năng cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý gắn với trách nhiệm người đứng đầu. “Các cấp, ngành, địa phương cần khắc phục tình trạng trì trệ, nâng cao hiệu quả công tác đầu tư công vì sự phát triển của địa phương và phục vụ tốt hơn đời sống người dân”, Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Đình Trung nhấn mạnh.

Minh Thông