Hướng đến một thế giới không có vũ khí hạt nhân

Ngày 1/8, Hội nghị kiểm điểm lần thứ 10 Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) đã khai mạc tại trụ sở Liên hiệp quốc (LHQ) ở New York sau hơn 2 năm bị hoãn do đại dịch COVID-19. Hội nghị NPT lần này diễn ra từ ngày 1 đến 26/8.

Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) năm 1968 đóng vai trò trung tâm của các cơ chế không phổ biến với 3 nội dung trụ cột là: chống phổ biến, giải trừ vũ khí hạt nhân và sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình. NPT có 191 thành viên. 5 nước không phải thành viên là Ấn Độ, Israel, Pakistan, Nam Sudan và Triều Tiên (rút khỏi NPT năm 2003).

Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng dẫn đến xung đột vũ trang và quan ngại về chạy đua vũ trang mới trên thế giới, Hội nghị kiểm điểm lần này thu hút sự quan tâm rộng rãi của cộng đồng quốc tế với sự tham dự của Thủ tướng Nhật Bản, Thủ tướng Fiji, 3 phó thủ tướng, cùng gần 50 bộ trưởng và cấp tương đương của các quốc gia thành viên, lãnh đạo LHQ và cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA). Đoàn Việt Nam do Thứ trưởng Hà Kim Ngọc dẫn đầu tham dự Phiên thảo luận chung của hội nghị.

Thứ trưởng Hà Kim Ngọc phát biểu tại sự kiện bên lề của Mỹ về “Chống phổ biến, năng lượng hạt nhân và biến đổi khí hậu”. Ảnh: baoquocte.vn

Tại phiên khai mạc, Tổng thư ký LHQ nêu quan ngại về xu thế căng thẳng địa chính trị gia tăng, cạnh tranh và nghi ngại giữa các quốc gia đang thay thế đối thoại và đoàn kết quốc tế, nguy cơ hạt nhân bị đẩy lên ở mức chưa từng thấy kể từ đỉnh điểm đối đầu trong Chiến tranh lạnh, trong bối cảnh các quốc gia chi hàng trăm tỷ USD củng cố kho vũ khí hạt nhân của mình. Hiện trên thế giới có tổng cộng 13.000 đầu đạn hạt nhân. Tổng thư ký LHQ cảnh báo rằng, thế giới đang phải đối mặt với một mối nguy hiểm hạt nhân chưa từng thấy kể từ thời kỳ đỉnh cao của Chiến tranh lạnh và chỉ cần một tính toán sai lầm cũng sẽ dẫn tới hủy diệt hạt nhân. Trước tình hình này, ông Guterres kêu gọi các quốc gia “đưa nhân loại theo lộ trình mới hướng đến một thế giới không có vũ khí hạt nhân”.

Tổng thư ký LHQ đề xuất 5 lĩnh vực hành động là củng cố Hiệp ước; loại bỏ hoàn toàn vũ khí hạt nhân; giải quyết căng thẳng tại khu vực Trung Đông và châu Á; thúc đẩy sử dụng công nghệ hạt nhân vì mục đích hòa bình, qua đó góp phần triển khai các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) và thực hiện các cam kết của Hiệp ước chưa được hoàn thành.

Theo TASS, trong bức thư gửi các bên tham gia hội nghị, Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định không thể có bên chiến thắng trong cuộc chiến tranh hạt nhân và một cuộc chiến như vậy sẽ không bao giờ được xảy ra. Tổng thống Putin cũng tuyên bố ủng hộ an ninh bình đẳng và không thể chia cắt cho tất cả các thành viên của cộng đồng thế giới. Nhà lãnh đạo Nga lưu ý rằng, trong hơn nửa thế kỷ qua, NPT đã trở thành một trong những yếu tố quan trọng của hệ thống quốc tế về an ninh và ổn định chiến lược. Ông Putin nêu rõ, các nghĩa vụ được đưa ra trong NPT liên quan tới không phổ biến vũ khí hạt nhân và sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình, đáp ứng lợi ích của các cường quốc hạt nhân cũng như những nước không sở hữu vũ khí này. Ông Putin bày tỏ hy vọng hội nghị sẽ tái khẳng định sự sẵn sàng của tất cả quốc gia tham gia NPT trong việc tuân thủ nghiêm túc nghĩa vụ, đóng góp đáng kể vào nỗ lực không phổ biến vũ khí hạt nhân, góp phần bảo đảm hòa bình, an ninh và ổn định trên hành tinh.

Cùng ngày, trong một tuyên bố chung, Mỹ, Anh và Pháp nhấn mạnh không quốc gia nào chiến thắng nếu chiến tranh hạt nhân nổ ra và điều này không bao giờ được phép xảy ra. Về phần mình, Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio kêu gọi tất cả các quốc gia hạt nhân hành xử “có trách nhiệm” trong các nỗ lực không phổ biến vũ khí hạt nhân. Ông Kishida cũng đề xuất “Kế hoạch hành động Hiroshima” nhằm giảm thiểu rủi ro hạt nhân.

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hà Kim Ngọc khẳng định chủ trương, chính sách nhất quán của Việt Nam là thúc đẩy cân bằng cả ba trụ cột của Hiệp ước là không phổ biến vũ khí hạt nhân, kêu gọi các quốc gia loại bỏ hoàn toàn vũ khí hạt nhân và nhấn mạnh quyền của các quốc gia sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình.

Cho rằng các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân có trách nhiệm chính trong việc thúc đẩy giải trừ kho vũ khí này, Thứ trưởng Hà Kim Ngọc khẳng định, Việt Nam đã thực hiện nghiêm túc và có trách nhiệm các nghĩa vụ quốc gia trong khuôn khổ Hiệp ước NPT cũng như các cam kết quốc tế quan trọng khác trong lĩnh vực này, trong đó có việc thúc đẩy Hiệp ước khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ) và các nghị quyết liên quan của Hội đồng Bảo an, góp phần vào việc duy trì hòa bình khu vực và quốc tế.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng cho rằng, các nước cần dành ngân sách cho việc phát triển công nghệ hạt nhân nhằm ứng phó trước các thách thức quốc tế ngày nay như khủng hoảng lương thực và năng lượng, y tế và biến đối khí hậu.

Trong bối cảnh tình hình quốc tế có nhiều diễn biến phức tạp, Việt Nam nhấn mạnh cần duy trì tinh thần hợp tác, đối thoại, tôn trọng và hiểu biết lẫn nhau vì mục tiêu chung là chấm dứt hiểm họa hạt nhân trên thế giới.

Hồng Hà (tổng hợp)