Công nhận hát Xoan là Di sản Văn hóa phi vật thể

Theo thông tin từ Cục Di sản Văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, vào lúc 11 giờ 30 giờ Việt Nam ngày 24-11, UNESCO đã bỏ phiếu công nhận đưa loại hình hát Xoan vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của thế giới.

Các nghệ nhân xã Kim Đức, thành phố Việt Trì (Phú Thọ) biểu diễn hát Xoan trong lễ hội đền Hùng năm 2010. (Ảnh: Nhandan)

10 trong số 23 đề cử tại 9 quốc gia đã được nhận danh hiệu này, bao gồm Việt Nam, Indonesia, Iran, Trung quốc, Brasil, Mali, Mauritus, Mông Cổ, UAE.
Theo báo cáo của Ban thẩm định hồ sơ tại hội nghị Ủy ban liên Chính phủ (tổ chức tại Indonesia), hồ sơ hát Xoan là tài liệu duy nhất được sự đồng thuận hoàn toàn của Ban thẩm định. Trước đó, UNESCO đã đánh giá đây là một trong những bộ hồ sơ rất tốt cần được xem xét.

Hát Xoan là một loại dân ca độc đáo, tồn tại lâu đời của tỉnh Phú Thọ, nằm trong kho tàng văn học dân gian giàu có của Việt Nam.

Trong chiến lược bảo vệ di sản văn hóa của quốc gia, năm 2009, Chính phủ đã đồng ý lập hồ sơ cho di sản hát Xoan để đề nghị UNESCO ghi nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.
Chính quyền và cộng đồng các phường xoan ở Phú Thọ và các cộng đồng liên quan đã đồng thuận đề cử di sản này. Họ đã cùng Viện Âm nhạc, Cục Di sản Văn hóa, khảo sát đánh giá hiện trạng di sản và lập hồ sơ.

Hát đối giao duyên nam nữ giữa đào xoan và trai làng

Hồ sơ gửi tháng 3-2010 và đến tháng 8-2011 nhận được ý kiến đánh giá của các chuyên gia quốc tế. Các chuyên gia đánh giá cao giá trị di sản, ghi nhận những cố gắng của cộng đồng Phú Thọ bảo vệ di sản những năm gần đây và khuyến nghị UNESCO ghi nhận đề cử của Việt Nam.

Nghệ thuật múa và hát luôn đi cùng kết hợp với nhau, dùng điệu múa minh họa nội dung cho lời ca.

Hát Xoan là lối hát thờ thần Thành Hoàng, thuộc dân ca nghi lễ phong tục gắn với hội mùa của người dân Phú Thọ - một tỉnh có địa hình trung du. Thường vào mùa xuân, có các phường xoan lần lượt khai xuân ở đình, miếu. Vào ngày mùng 5 Âm lịch hàng năm thường hát ở đền Hùng.
Thời điểm hát được quy định tại một điểm hát nhất định, mỗi phường chọn một vị trí cửa đình.

Hát múa mời rượu - Đào Xoan dâng chén rượu giao hòa, là dâng lên các Bô lão trường sinh.

Theo truyền thuyết dân gian vùng đất Tổ Phú Thọ, nghệ thuật hát Xoan có từ thời các vua Hùng dựng nước. Các làng xoan gốc đều là những ngôi làng cổ nằm ở trung tâm nước Văn Lang xưa, vì vậy hát Xoan còn bảo lưu được nhiều yếu tố văn hóa cổ. Đây cũng là loại hình âm nhạc có tính chuyên nghiệp, phản ánh trình độ, khả năng thụ hưởng văn hóa của người Việt.

G.T ( Tổng hợp)