Sản xuất hạt giống lúa lai: Đối mặt với sự bất thuận của thời tiết

Ea Kar từng được đánh giá là vùng sản xuất giống lúa lai đạt năng suất cao nhất nước, nhưng vụ đông xuân 2009 – 2010, sản xuất giống lúa lai ở đây phải đối mặt với sự biến đổi của thời tiết, có đến 20% diện tích năng suất giảm và ảnh hưởng đến chất lượng.
Vụ đông-xuân 2009-2010, Trung tâm sản xuất giống lúa lai Ea Kar (TTSXGLL) đã hợp tác với Viện cây lương thực và cây thực phẩm Việt Nam, Công ty Cổ phần giống cây trồng miền Nam, Công ty Giống cây trồng miền Bắc, Công ty Bioseed... tổ chức sản xuất hạt giống lai F1 được 442 ha, chiếm 24,5% tổng diện tích cả nước và tăng trên 325 ha so với vụ đông xuân 2008 - 2009, chủ yếu là lúa lai 3 dòng (417ha) còn lại là lúa lai 2 dòng.

Đây sẽ là vùng chuyên canh sản xuất lúa lai ổn định để cung cấp nhu cầu hạt giống cho nông dân cả nước…Tuy nhiên, vụ sản xuất này thời tiết có sự biến đổi bất thường, những đợt lạnh đột ngột và nắng nóng kéo dài đã khiến giống lúa bố, mẹ trổ bị lệch pha. Anh Trần Quang Trung, cán bộ kỹ thuật của TTSXGLL Ea Kar cho biết, qua 7 năm sản xuất, năng suất đều đạt từ 3 – 4,5 tấn/ha/vụ, chưa khi nào lúa bị tác động mạnh của thời tiết như năm nay. Trong số 442 ha lúa F1, có khoảng 20% diện tích bị trổ lệch pha do thời tiết nắng nóng, gồm các giống lúa lai 3 dòng Nhị ưu 838 và Sán ưu, thời gian lệch pha lên tới 10 ngày. Mặc dù, bà con đã dùng mọi biện pháp kích, hãm song những diện tích này năng suất vẫn bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Với lúa lai 2 dòng, tuy diện tích lúa lai TH3 – 3 tại Ea Kar không lớn, trên 50 ha nhưng cũng đã xuất hiện tình trạng lúa mẹ hữu dục do ảnh hưởng của đợt lạnh đột ngột, nền nhiệt độ giảm xuống dưới 240C khi lúa đang giai đoạn phân hóa đòng khiến năng suất lúa rất thấp. Anh Trung giải thích, giống lúa lai 2 dòng có ưu điểm nổi trội là thời gian sinh trưởng ngắn, giúp nông dân có thể tăng vụ, né tránh được thiên tai. Tuy nhiên, giống lúa này khác với lúa 3 dòng là dòng mẹ bất dục đực mẫn cảm với điều kiện nhiệt độ, nghĩa là trong giai đoạn trổ đòng, điều kiện nhiệt độ trung bình ngày cao hơn 24oC thì bất dục hoàn toàn, nếu nhiệt độ giảm xuống dưới 24oC thì cây mẹ xuất hiện hạt phấn hữu dục và tự thụ phấn. Lúc đó hạt lúa giống đã bị hư và không thể gieo sạ được.

Cánh đồng sản xuất giống lúa lai F1 tại Ea Kar

Để chương trình sản xuất hạt giống lúa lai F1 phát triển bền vững, tại hội nghị đánh giá tình hình sản xuất hạt lai F1 vụ ĐX 2010 và triển khai kế hoạch sản xuất vụ mùa do Cục trồng trọt tổ chức tại Dak Lak vừa qua, các đại biểu đã đưa ra giải pháp cụ thể như: kiểm tra lại ngưỡng thời tiết để điều chỉnh lại khung thời vụ cho phù hợp với từng vùng sản xuất, đồng thời các cơ quan khoa học cần nhanh chóng xây dựng và hoàn chỉnh quy trình nghiên cứu và quy trình kỹ thuật sản xuất hạt giống lúa lai F1 đối với từng loại giống khác nhau. Bên cạnh đó, những vùng sản xuất giống lúa bị thiệt hại trong vụ đông xuân năm nay cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành chức năng của Trung ương, doanh nghiệp và chính quyền cơ sở để tháo gỡ khó khăn cho nông dân. Ngoài ra, cần xây dựng đề án phát triển lúa lai giai đoạn 2011 – 2015 và vùng tập trung sản xuất hạt lai F1 và bố mẹ tại Dak Lak, đây là việc làm rất quan trọng để thu hút các doanh nghiệp, các thành phần kinh tế cùng tham gia đầu tư sản xuất hạt giống phục vụ sản xuất đại trà. Tập trung xây dựng và hình thành công nghệ sản xuất hạt lai F1 tại các vùng sản xuất tập trung, nhưng cũng cần mở rộng ra những địa phương khác để tận dụng vùng sinh thái phù hợp. Bên cạnh đó, Cơ quan quản lý nhà nước thực hiện đầy đủ bản quyền tác giả cho các tổ chức và cá nhân nghiên cứu, chọn tạo các loại giống nói chung và giống lúa lai nói riêng…

Thuận Nguyễn