Xây dựng nông thôn mới: Bất cập trong việc áp tiêu chí hình thức tổ chức sản xuất

Theo Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM), hình thức tổ chức sản xuất (tiêu chí số 13) là phải có tổ hợp tác hoặc hợp tác xã hoạt động có hiệu quả; tuy nhiên đến thời điểm này tỉnh Dak Lak mới có 52/152 xã đạt tiêu chí này…

Nhìn từ xã điểm

Là xã điểm trong chương trình xây dựng NTM của tỉnh, hiện  Ea Tul (huyện Cư M’gar) đã đạt được 5/19 tiêu chí gồm: y tế, an ninh trật tự, xã hội, chợ nông thôn, bưu điện; 9 tiêu chí đạt trên 50% đến dưới 70% gồm: thu nhập, giáo dục, văn hóa, hệ thống chính trị, hình thức tổ chức sản xuất, giao thông, điện, cơ sở vật chất văn hóa, môi trường, cơ cấu lao động. Trong số các tiêu chí gần ngưỡng cán đích, thì tiêu chí về hình thức tổ chức sản xuất đáng quan ngại nhất. Điều 16 tại Thông tư 55 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn ban hành ngày 21-8-2009, hướng dẫn thực hiện Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới giải thích: “hình thức tổ chức sản xuất là có tổ hợp tác hoặc hợp tác xã hoạt động có hiệu quả”. Chiếu theo hướng dẫn trên, hiện xã Ea Tul mới chỉ có HTX Nông nghiệp Thổ cẩm Ea Tul đạt tiêu chí này. “Nếu chỉ nhìn ở bề ngoài thì có thể nói xã đang băng băng về đích đối với tiêu chí 13, nhưng thực tế vẫn còn rất nhiều việc phải làm! HTX có trụ sở, có phòng trưng bày sản phẩm hẳn hoi, nhưng 16 xã viên phải lay lắt với nghề vì không tìm được đầu ra cho sản phẩm. Về phía chính quyền địa phương đã có nhiều nỗ lực trong việc gìn giữ, phát huy nghề dệt truyền thống, hỗ trợ HTX phát triển, nhưng lực bất tòng tâm!” - ông Nguyễn Công Văn, Chủ tịch UBND xã Ea  Tul trăn trở. Được biết, trong khuôn khổ Chương trình xây dựng NTM, được sự hỗ trợ của Công ty cà phê Trung Nguyên, UBND xã đã thành lập 23 tổ hợp tác sản xuất cà phê bền vững có chứng chỉ UTZ với 1.485 hộ tham gia. Không dừng lại ở đó, lãnh đạo UBND xã Ea Tul cũng đang ấp ủ về một mô hình HTX nông nghiệp kiểu mới để thúc đẩy kinh tế hộ phát triển, hỗ trợ  nông dân và xã viên tổ chức sản xuất, góp phần gia tăng chất lượng nông sản hàng hóa. Thế nhưng, vì nhiều lý do, HTX “trong mơ” này vẫn chưa thể ra đời, bởi lẽ: để thành lập một HTX rất dễ, nhưng tìm được người có trình độ quản lý, duy trì hoạt động bền vững và phát triển HTX thì thực sự nan giải.

Nhân viên HTX Nông nghiệp Ea Ngai (xã Ea Ngai, huyện Krông Buk) tư vấn nông dân cách sử dụng thuốc trừ sâu đúng cách.

Cần đánh giá mang tính định lượng

Ông Hoàng Khang, Phó Chủ tịch Liên minh HTX, thành viên Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới tỉnh thừa nhận: do chưa có hướng dẫn cụ thể của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về phương pháp đánh giá đối với tiêu chí này, dẫn đến việc các địa phương lúng túng trong thực hiện. Ở các HTX nông nghiệp, việc đánh giá mức độ ảnh hưởng của HTX đối với đời sống của xã viên và người dân đến đâu, đến nay vẫn chưa được xác định đúng mức. Bởi HTX nông nghiệp thường có quy mô nhỏ (vài chục hộ xã viên), hiệu quả kinh tế thấp, không ổn định, thì liệu có bảo đảm quyền, lợi ích của hộ nông dân, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của kinh tế hộ thành viên trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Liên minh HTX tỉnh rất trăn trở về những thông tin khó kiểm chứng này, nhưng để kiểm tra, thẩm định báo cáo của các địa phương thì không có kinh phí! Việc thành lập HTX, hay tổ hợp tác hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp có ý nghĩa rất quan trọng đối với công cuộc xây dựng NTM; là cơ hội, điều kiện thuận lợi để khu vực nông thôn phát triển bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, trong đó các tổ chức kinh tế tập thể (HTX dịch vụ nông nghiệp). Đây vừa là một trong những tiêu chí cần đạt được, vừa là công cụ phát huy nội lực rất hiệu quả trong các kế hoạch xây dựng NTM. Vì vậy, khi đánh giá tiêu chí này cần phải có định tính cụ thể. Nếu không, cứ theo cách hiểu và đánh giá cảm tính như hiện nay, rõ ràng vai trò của kinh tế tập thể chưa được nhìn nhận đúng, do đó sẽ không được quan tâm đúng mức.

Hiện tại, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đang xây dựng Dự thảo sửa đổi Thông tư 55 hướng dẫn thực hiện Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới, trong đó hướng dẫn cụ thể tiêu chí về hình thức tổ chức sản xuất tại thời điểm đánh giá phải đạt các tiêu chí sau: Hợp tác xã đã được cấp giấy đăng ký kinh doanh theo quy định của Nghị định số 87/2005/NĐ-CP ngày 11-7-2005; số hộ nông dân là xã viên và có góp vốn chiếm ít nhất 50% tổng số hộ nông dân trong địa bàn; HTX phải thực hiện được 3 dịch vụ cơ bản: thủy lợi, cung cấp cây giống, con giống,  tiêu thụ nông sản; HTX kinh doanh phải có lãi và chia lãi theo vốn góp của xã viên; tổng tài sản của hợp tác xã tăng ít nhất 10%  so với 3 năm trước. Về tổ hợp tác trong nông nghiệp Thông tư quy định: phải được UBND xã chứng thực vào hợp đồng hợp tác theo quy định của Nghị định số 151/1997/NĐ-CP ngày 10-10-1997; có ít nhất 20 thành viên là nông dân tham gia tổ hợp tác; tổ hợp tác hoạt động ổn định trong 3 năm liên tiếp. Phương pháp đánh giá trên là cơ sở để các địa phương đánh giá đúng thực trạng hình thức tổ chức sản xuất, từ đó tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo phối hợp với các ngành hữu quan triển khai và thực hiện có hiệu quả các chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn, góp phần thực hiện mục tiêu xây dựng NTM mà Đảng và nhà nước đã đề ra.

Hoa Nguyên