Nghiêm cấm sử dụng cây giống mắc ca từ hạt hoặc cây ghép không rõ nguồn gốc

Để có định hướng cây mắc ca phát triển bền vững vùng Tây Nguyên nói chung và Dak Lak nói riêng, Sở NN-PTNT đã có văn bản thông tin về cây mắc ca và đề nghị UBND các huyện, thành phố, thị xã có biện pháp khuyến cáo, quản lý việc mắc ca trên địa bàn tỉnh để tránh tình trạng người dân tiếp tục trồng tự phát theo phong trào.

Theo đó, mắc ca là loại cây lấy hạt, thân gỗ, nhân quả dùng trực tiếp làm thực phẩm hoặc chế biến các loại bánh kẹo, mỹ phẩm có giá trị. Ngoài hạt là sản phẩm chính, vỏ quả có thể có thể được nghiền làm thức ăn gia súc, dùng làm nhiên liệu hoặc nghiền làm vật liệu hữu cơ. Cây mắc ca sống lâu năm, có khả năng chịu hạn tốt, trong điều kiện thiếu nước tưới vẫn có thể sinh trưởng, phát triển bình thường nên có khả năng phòng hộ, môi trường… Mắc ca ưa khí hậu mát, mưa ẩm và khô hạn xen kẽ, sinh trưởng và phát triển ở nhiệt độ trung bình hằng năm từ 20 – 15⁰C (nhiệt độ tối ưu mùa ra hoa là từ 18 – 21⁰C) với lượng mưa hằng năm từ 1.500 – 2.500mm, độ cao so với mực nước biển từ 300-1.200m. Đất trồng mắc ca tốt nhất là dạng đất thịt nhẹ, thoát nước tốt, tầng đất sâu, ẩm hoặc sét nặng; đất không phù hợp là đất nhiều đá ong, ngập nước, nhiều lưu huỳnh. Trồng cây mắc ca ở những nơi bị gió mạnh, sương muối, mưa phùn vào thời điểm thụ phấn sẽ giảm khả năng đậu quả. Từ năm 2004, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam trồng khảo nghiệm dòng vô tính mắc ca tại huyện Krông Năng. Kết quả đã chọn ra được 4 dòng có sản lượng vượt trội so với trung bình chung là OC, 246, 816 và 849. Trên cơ sở đánh giá năng suất của các dòng xây dựng giai đoạn 2002-2004 ở các vùng sinh thái, Bộ NN-PTNT đã công nhận giống Quốc gia là các dòng OC, 246 và 816 cho các tỉnh Tây Nguyên, Tây Bắc và Đông Bắc; giống tiến bộ kỹ thuật là các dòng 816, 849 cho vùng Tây Nguyên. Hiện nay, nhu cầu mắc ca toàn cầu khá lớn, riêng năm 2014, 70% nhân mắc ca trên phạm vi toàn cầu được tiêu thụ tại 5 thị trường Mỹ, Đức, Australia, Nhật Bản và Brazin. Trung Quốc là thị trường mới nổi, ước tính Trung Quốc tiêu thụ 35-40 nghìn tấn trong năm 2014 và năm 2015 sẽ tiêu thụ lớn hơn 40 nghìn tấn. Tuy nhiên, Việt Nam chưa hình thành thị trường tiêu thụ sản phẩm mắc ca và cũng chưa xác định được thị trường xuất khẩu tiềm năng.

Về định hướng phát triển cây mắc ca, Dak Lak sẽ xây dựng quy hoạch chi tiết đến tiểu vùng, làm căn cứ để phát triển cây mắc ca theo đúng quy hoạch. Đối với công tác giống và quản lý giống, chỉ sử dụng cây ghép từ các giống được công nhận, nghiêm cấm sử dụng cây từ hạt hoặc cây ghép không rõ nguồn gốc, xuất xứ; quản lý nguồn gốc, công suất vườn ươm thông qua việc đánh giá vườn cung cấp mắt ghép. Mỗi diện tích trồng mắc ca cần sử dụng 3-5 giống khác nhau, ưu tiên trồng xen với cà phê, chè, trồng trong vườn hộ; nếu trồng tập trung phải được đầu tư, chăm sóc như đối với các loại cây lấy quả khác. Việc mở rộng trồng cây mắc ca vào đất rừng cần lưu ý có khả năng gây giảm một số yếu tố của rừng như khả năng hấp thụ CO₂, đa dạng sinh học, khả năng chống xói mòn cùng với các giá trị môi trường khác của rừng.

Trên cơ sở đánh giá và định hướng nêu trên, Sở NN-PTNT đề nghị UBND các huyện, thành phố, thị xã trước mắt cần chỉ đạo, tổ chức thực hiện một số nội dung sau: tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các nội dung liên quan đến cây mắc ca cho người dân biết và thực hiện; chỉ nên trồng thử nghiệm, trồng xen trong vườn và chỉ trồng các giống vô tính (cây ghép) từ các dòng đã được công nhận; việc phát triển mắc ca phải gắn với quy hoạch, người trồng phải gắn với doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ để phát triển bền vững; tăng cường quản lý chặt chẽ chất lượng giống, cơ sở sản xuất giống trên địa bàn. UBND cấp huyện có kế hoạch tăng cường kiểm tra, giám sát để ngăn ngừa, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân cung ứng và kinh doanh giống mắc ca không bảo đảm điều kiện sản xuất, kinh doanh giống, giống không có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, không bảo đảm chất lượng theo quy định; căn cứ vào đặc điểm khí hậu, đất đai của từng vùng, các địa phương có thể bố trí mô hình trồng mắc ca khác nhau (1-2 ha), với giống khác nhau để có cơ sở đánh giá mức độ phù hợp và hiệu quả kinh tế của loại cây này…

Lê Minh