Tình trạng Hợp tác xã tồn tại hình thức - đến bao giờ?

Thành lập, hoạt động không hiệu quả sau đó giải thể là tất yếu, tuy nhiên thực trạng HTX tồn tại hình thức ngày càng nhiều đã ảnh hưởng không nhỏ đến diện mạo kinh tế tập thể của tỉnh.

Khó chồng khó

Năm 2003, thi hành Luật HTX (bổ sung, sửa đổi) trên địa bàn tỉnh nhiều HTX đã tự chuyển đổi, đa dạng hóa hình thức sản xuất và đã đạt được những kết quả tích cực. Tuy nhiên, vẫn có những HTX không theo kịp đà đổi mới nên dẫn đến hoạt động kém hiệu quả, dần đi vào bế tắc, ngưng hoạt động nhưng lại không giải thể, khiến tỷ lệ HTX tồn tại hình thức ngày càng tăng.

Cơ sở sản xuất gạch ngói của HTX Công nghiệp Ea Uy, huyện Krông Pắc.

Cũng trong năm 2003, để xóa bỏ hình thức cai thầu, ban quản lý điện ở các xã đã lựa chọn hình thức HTX để hoạt động với trên 40 đơn vị, HTX đóng vai trò tích cực trong việc cung cấp điện cho các khu dân cư. Năm 2009, khi có chủ trương bàn giao lại hệ thống cấp điện của các HTX về cho ngành Điện địa phương quản lý thì việc xác định tài sản gặp rất nhiều vướng mắc do không thể xác định được đâu là vốn do dân đóng góp và đâu là vốn của Nhà nước. Việc đóng góp xây dựng đường điện của các cá nhân cũng không có hóa đơn chứng từ cụ thể khiến các bên tuy xác định được giá trị toàn bộ hệ thống, nhưng lại không xác định được tỷ lệ từng hộ dân đóng góp. Trong khi đó, ngành điện chỉ quan tâm tiếp nhận lưới điện, chính quyền thì quan tâm đến quá trình bàn giao mà không tháo gỡ các vướng mắc liên quan như dư nợ thuế, dân nợ tiền điện HTX, HTX nợ ngành điện… Bản thân các HTX cũng không làm thủ tục giải thể nên bộ thuế liên quan vẫn hoạt động. Còn với các HTX thuộc lĩnh vực xây dựng thì sau khi hoàn thành một số công trình lại thiếu vốn do chính sách thắt chặt đầu tư công, công trình làm xong nhưng chưa được thanh toán, lâm vào tình cảnh nợ dây chuyền và thiếu vốn sản xuất. Do đó, một số thành viên đã tiến hành rút vốn, còn vài cá nhân chuyển qua doanh nghiệp tư nhân nhưng vẫn không giải thể HTX… kéo dài cho đến bây giờ.

Ông Vũ Xuân Thu, Ủy viên Ban Chấp hành Liên minh HTX tỉnh cho biết, thực tế sau khi rà soát HTX tồn tại hình thức, một số địa phương đã thành lập ban giải thể HTX nhưng theo luật, khi thực hiện giải thể phải có đại diện HTX nhưng lãnh đạo HTX lại không có mặt... Cùng với đó, các địa phương lại thiếu cán bộ có chuyên môn trong việc xử lý công nợ, tài sản, các vấn đề phát sinh…, thiếu sự phối hợp của các cơ quan quản lý Nhà nước về chuyên ngành như Thuế, Giao thông vận tải (đối với HTX vận tải), Công thương (HTX điện), quản lý chung (Kế hoạch và Đầu tư)... nên việc giải thể lại càng khó khăn hơn. Một số HTX sau khi hoàn tất thủ tục giải thể lại không có kinh phí để đăng trên phương tiện thông tin đại chúng (do HTX ngưng hoạt động đã lâu), ngân sách địa phương lại hạn hẹp nên khâu cuối cùng của việc giải thể gần như không thể thực hiện được.

Xóa bỏ, kết hợp củng cố HTX tồn tại hình thức

Trong cơ chế kinh tế thị trường hiện nay, nhu cầu liên kết sản xuất là rất cần thiết; trên thực tế, vẫn có những HTX doanh thu hàng tỷ đồng mỗi năm như HTX Nông nghiệp dịch vụ Công Bằng Ea Kiết, Cư Dliê Mnông, HTX vận tải Quyết Thắng… Trong khi đó, nhiều HTX chỉ tồn tại hình thức đã ảnh hưởng trực tiếp đến diện mạo kinh tế tập thể tỉnh nhà, ít nhiều khiến người dân mất lòng tin vào hình thức tổ chức sản xuất này.

Xã viên HTX Dịch vụ nông nghiệp Hòa Nhơn kiểm tra bánh tráng trước khi thu gom.

Theo thống kê của Liên minh HTX, toàn tỉnh hiện có 356 HTX, trong đó 176 HTX nông nghiệp, 64 HTX công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp, 32 HTX vận tải, 38 HTX thương mại, 35 HTX xây dựng và 11 Quỹ tín dụng nhân dân cơ sở. Trong khi đó, số HTX tồn tại hình thức lên đến 127 đơn vị (đứng đầu trong khu vực miền Trung – Tây Nguyên), thậm chí có những HTX ngừng hoạt động trên 10 năm nhưng vẫn chưa được giải thể. Theo ông Nguyễn Thiên Văn, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, một trong những nội dung của Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới là mỗi xã phải có ít nhất 1 tổ hợp tác hoặc HTX điều đó chứng tỏ hình thức kinh tế tập thể vẫn có vai trò hết sức quan trọng. Để góp phần thực hiện thành công mục tiêu trên và hạn chế tình trạng gia tăng HTX tồn tại hình thức, thời gian tới, Liên minh HTX tỉnh sẽ ưu tiên hỗ trợ kinh phí, nhân lực để củng cố các HTX tồn tại hình thức còn có khả năng phục hồi; chú trọng định hướng sản xuất cho các HTX yếu kém; đa dạng hóa lĩnh vực ngành nghề đối với HTX mới thành lập, cương quyết xử lý dứt điểm những HTX tồn tại hình thức, yếu kém, ngừng hoạt động… Tuy nhiên, để việc xử lý HTX tồn tại hình thức đạt hiệu quả thì rất mong UBND tỉnh có cơ chế, chính sách hỗ trợ hoạt động giải thể, đồng thời ràng buộc các bên liên quan có trách nhiệm thực hiện giải thể HTX.

Thanh Hường