Triển vọng từ Cụm cảnh quan cà phê bền vững ở Ea Tân

Tiến sĩ Phạm Công Trí, Viện Khoa học kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI), tư vấn chính Cụm cảnh quan cà phê cho biết, cà phê cảnh quan là một sáng kiến sản xuất cà phê bền vững nhằm ứng phó biến đổi khí hậu.

Theo đó, cụm cảnh quan cà phê bền vững là chuỗi các vườn cà phê cảnh quan được lựa chọn, khoanh vùng dựa trên tiêu chí: những lô cà phê của các nông hộ liền canh tạo ra một phần mặt hứng của lưu vực, tiếp giáp tụ thủy, đường lớn kề lô... Canh tác cảnh quan cà phê là quá trình hoàn thiện, cải tiến và thúc đẩy tiểu hệ sinh cảnh cà phê tiệm cận hệ sinh thái rừng với 5 thành tố trụ cột (3 sinh vật và 2 phi sinh vật) hiệu quả, bền vững trên cả 3 khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường.

Cụm cảnh quan cà phê bền vững Ea Tân có tổng diện tích gần 70 ha liền kề của 47 hộ, với 190 nhân khẩu tại thôn Thanh Cao. Hiện tại mô hình đang tạo thành mạng lưới các mô hình vườn cà phê đa canh lấy cà phê làm cây trồng chủ đạo, phối hợp theo không gian và thời gian với các loại cây trồng xen canh bao gồm: cây cà phê; cây thân gỗ che bóng tầng cao như hồ tiêu, vú sữa, sầu riêng, bơ, mít; cây đai rừng là muồng đen, dầu rái, gòn, núc nác; đai cách ly thực vật là chuối, dừa cau...

Cán bộ kỹ thuật Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk giám sát việc thực hiện Chương trình ISLA tại nông hộ.

Ông Đoàn Văn Thống (thôn Thanh Cao) một trong những người trực tiếp tham gia tạo dựng nên Cụm cảnh quan cho biết, vườn cà phê của gia đình rộng 2,5 ha và đang trồng xen các loại cây trồng khác như sầu riêng, bơ, hồ tiêu... Năm 2018 ông được Tư vấn kỹ thuật WASI hướng dẫn và theo sát quá trình thực hiện đa dạng hóa cây trồng theo cách thức cụm cảnh quan. Cụ thể là được hỗ trợ và hướng dẫn cách bố trí 70 cây bơ, 70 cây sầu riêng, 10 cây sachi, 70 cây mít trên vườn. Việc trồng, chăm sóc theo định hướng cảnh quan sinh thái tạo nhiều tầng tán đã khai thác hiệu quả diện tích đất trên vườn, tiết giảm chi phí, cà phê có môi trường sinh thái đa dạng nên phát triển ổn định.

Hiện tại, các cây trồng xen đang trong quá trình kiến thiết cơ bản, sinh trưởng phát triển tốt (riêng cây sachi đã cho thu bói) triển vọng sẽ đem lại nguồn thu nhập đa dạng trong tương lai.

Người dân tiếp nhận cây giống do Chương trình ISLA hỗ trợ.

Tương tự, ông Lê Thế Chuyên (thôn Thanh Cao) cho hay, vườn cà phê 3 ha của gia đình được trồng năm 1995 đến nay đã già cỗi, nhưng chưa có kinh phí tái canh nên vẫn đang duy trì sản xuất. Trước đây ông không tính đến nhu cầu che nắng, chắn gió nên cà phê chủ yếu được trồng thâm canh.

Năm 2000, gia đình bắt đầu chuyển hướng sang trồng xen nhưng chỉ xen canh trên một góc của vườn nhất định với ý nghĩ tận dụng đất trống. Tuy nhiên, khi tham gia Chương trình, ông được tiếp cận thông tin bài bản, khoa học về việc trồng và chăm sóc vườn cây xen canh, đồng thời được hỗ trợ 200 cây sầu riêng, 200 cây bơ, 100 cây chuối. Các loại cây ăn quả đã được trồng xen canh trên vườn theo khoảng cách nhất định là 2 hàng cà phê 1 hàng cây ăn quả; còn chuối thì trồng xung quanh hồ trữ nước để hạn chế sự xói mòn và giữ vai trò tạo cảnh quan ven hồ.

Câu chuyện trồng xen canh cà phê không còn mới, nhưng mô hình Cụm cảnh quan cà phê bền vững ở Ea Tân đã và đang đem đến cách nhìn mới, toàn diện trong cách thức đa canh các loại cây trồng.

Ông Nguyễn Tiến Dũng, Trưởng Phòng Dự án phát triển cà phê bền vững Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk cho biết, để có căn cứ thuyết phục người dân tham gia xây dựng Cụm cảnh quan, Công ty đã phối hợp với WASI khảo sát, điều tra thực trạng vườn các nông hộ; phân tích mẫu đất, nước… để đưa ra quy trình, mô hình trồng, chăm sóc hợp lý nhất. Đến thời điểm này, đơn vị đã phối hợp với Chương trình ISLA cấp phát tới các nông hộ gần 10.000 cây giống cà phê, bơ Booth7, sầu riêng Dona, vú sữa…; hơn 14,2 tấn phân bón hữu cơ, 284 kg Trichoderma, 142 kg Tricho nema, 142,8 kg Tricho gold, 77l lít Siêu dưỡng Bo Kẽm, 666kg Trung vi lượng Anomix… Đồng thời thiết lập được cơ sở dữ liệu ban đầu, hỗ trợ Hợp tác xã Ea Tân (gồm các hộ nằm trong vùng cảnh quan) tham gia Dự án Chuyển đổi nông nghiệp bền vững (VnSAT) cũng như sản xuất cà phê đặc sản và được Công ty bao tiêu đầu ra.

Thanh Hường