Sản xuất cà phê bền vững theo chứng nhận: Vẫn khó nhân rộng

Hiện nay, tổng diện tích cà phê được chứng nhận là 3.116,3 ha, chiếm 27% tổng diện tích trên địa bàn; năng suất bình quân của cà phê liên kết đạt hơn 3,2 tấn/ha, cao hơn 0,6 tấn/ha so với năng suất bình quân của cà phê không liên kết. Trong đó, diện tích cà phê tham gia liên kết 4C với Công ty TNHH MTV 2-9 Đắk Lắk là 457 ha tại 440 hộ; Công ty Nestle Việt Nam là 2055 ha tại 1.485 hộ… Việc triển khai liên kết cà phê chứng nhận đã mang lại nhiều hiệu quả tích cực, đặc biệt là góp phần thay đổi tập quán canh tác của nông dân.

Sản xuất cà phê chứng nhận ở xã Ea Tân, huyện Krông Năng.

Đơn cử như tại hộ ông Phạm Quyết Quyền, một trong 54 hộ dân ở thôn 4 (xã Ea Kao, TP. Buôn Ma Thuột) tham gia liên kết sản xuất cà phê theo chứng nhận 4C với Công ty TNHH MTV 2-9 Đắk Lắk. Hiện nay vườn cà phê của gia đình ông Quyền đã chuyển đổi trồng 100% giống cà phê mới TR4, TR11 của Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên. Niên vụ cà phê 2019 - 2020, dự kiến vườn cà phê 2 ha của gia đình ông Quyền thu được hơn 8 tấn cà phê nhân và 4 tấn hồ tiêu trồng xen, sau khi trừ chi phí vẫn còn thu nhập khá hơn so với trước kia.

Ông Quyền cho biết, Công ty tổ chức định kỳ từ 1 - 2 đợt tập huấn/năm cho nông dân về biện pháp canh tác cà phê, bảo vệ sức khỏe người sản xuất, bảo vệ môi trường, cân bằng sinh thái vườn cây... Nhờ vậy, nông dân đã thay đổi tập quán canh tác, tuân thủ nghiêm ngặt theo bộ tiêu chuẩn 4C, cà phê phát triển tốt, kháng được sâu bệnh nên đã giảm thuốc bảo vệ thực vật hóa học rất nhiều; thậm chí có năm không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, nhưng sâu bệnh phát sinh không đáng kể, chất lượng cà phê đáp ứng tốt nhu cầu của thị trường.

Mặc dù hiệu quả kinh tế đối với cà phê liên kết là như vậy song trong những năm qua, diện tích cà phê chứng nhận hầu như chưa được nhân rộng, thậm chí một số nơi còn giảm đi. Minh chứng là hiện nay diện tích cà phê liên kết với các công ty tại TP. Buôn Ma Thuột đã giảm 222,5 ha so với năm 2016 (năm 2016 có 3.338,8 ha cà phê được chứng nhận 4C, UTZ và Rainforest Alliance), riêng xã Ea Kao giảm 94 ha so với năm 2013.

Theo anh Đỗ Phương, cán bộ thực địa thuộc Phòng dự án cà phê bền vững của Công ty TNHH MTV 2-9 Đắk Lắk, sở dĩ khó nhân rộng diện tích cà phê liên kết bởi phần lớn các nông hộ sở hữu diện tích canh tác nhỏ, manh mún, khó khăn cho việc áp dụng cơ giới hóa trong canh tác. Bên cạnh đó, việc sản xuất cà phê đang đối mặt với sự thiếu hụt lao động trẻ kế thừa (lớp trẻ sau khi tốt nghiệp đại học có xu hướng ở lại các thành phố lớn làm việc), nông dân hầu hết là người lớn tuổi nên hạn chế trong việc tiếp cận thông tin, công nghệ. Một số diện tích không thực hiện đúng quy trình sản xuất cà phê bền vững theo hướng dẫn của công ty nên đã bị giảm dần. Ngoài ra, một số nông hộ chuyển sang các loại cây trồng khác cũng ảnh hưởng đến diện tích canh tác cà phê bền vững. Điều khó khăn nhất là giá sản phẩm cà phê “rớt” trong nhiều năm, bấp bênh nên nông dân không còn “mặn mà” với việc liên kết trong sản xuất.

Ông Phạm Quyết Quyền (thôn 4, xã Ea Kao, TP. Buôn Ma Thuột) trong vườn cà phê liên kết sản xuất theo chứng nhận 4C với Công ty TNHH MTV 2-9 Đắk Lắk.

Có thể thấy, với tiến độ phát triển diện tích cà phê chất lượng được chứng nhận như thời gian qua thì khó đạt mục tiêu đề ra theo Quyết định 2811/QĐ-UBND, ngày 10-10-2017 của UBND tỉnh là “đến năm 2020 có 80% diện tích cà phê áp dụng quy trình sản xuất cà phê bền vững có chứng nhận”, tức là tương đương với 144 nghìn héc-ta cà phê có chứng nhận.

Thiết nghĩ, để nhân rộng diện tích cà phê chất lượng theo các chứng nhận 4C, UTZ, Rainforest Alliance…, các địa phương trong tỉnh cần tiếp tục tuyên truyền, vận động nông dân đẩy mạnh sản xuất cà phê theo tiêu chuẩn các chứng nhận; hỗ trợ đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất cà phê nhằm không ngừng nâng cao chất lượng, cải thiện sức cạnh tranh, củng cố thương hiệu sản phẩm cà phê trên thị trường. Đặc biệt, chú trọng hình thành, nâng cao năng lực của tổ chức, hỗ trợ các hoạt động xúc tiến đầu tư thương mại đối với ngành cà phê; tăng cường kêu gọi đầu tư và tạo môi trường thuận lợi thông thoáng cho các doanh nghiệp mạnh dạn vào đầu tư liên kết với nông dân sản xuất, chế biến các sản phẩm cà phê đặc trưng để gia tăng giá trị sản phẩm.

Cẩm Lai