Những ngôi nhà dài ấm tình quân dân

Ai  đến buôn Cháy, xã Ea M’droh (huyện Cư M’gar) cũng ngỡ ngàng trước những căn nhà dài Êđê giống nhau như một, xếp thành hai dãy thẳng đều tăm tắp theo trục đường nhựa. Càng bất ngờ hơn khi biết rằng đó là những ngôi nhà được bộ đội xây dựng tặng bà con sau ngày đất nước giải phóng, thay thế cho ngôi làng bị giặc Mỹ đốt cháy năm xưa.

Những năm kháng chiến chống Mỹ, buôn Ea M’droh là căn cứ nuôi giấu nhiều cán bộ cách mạng - sau này là những cán bộ chủ chốt của tỉnh, của quân đội. Mỹ, ngụy nhiều lần về buôn lùng sục tìm bắt cán bộ, chiến sĩ của ta. Chúng ra sức dụ dỗ đồng bào, không được thì chuyển sang bắt bớ, đánh đập nhưng không ai chịu hé lộ nửa lời. Không có cách gì để khuất phục bà con, vào năm 1961 giặc đã phóng hỏa đốt cháy cả buôn hòng xua đuổi không cho bà con ở. Cựu chiến binh - thương binh Y Hat Rya (SN 1938) kể: “Toàn bộ nhà cửa trong buôn bị thiêu rụi, bà con phải di tản ở rải rác các buôn xung quanh nhưng vẫn bị địch thường xuyên quấy nhiễu. Buôn này từ đó cũng được gọi là buôn Cháy. Bà con trong buôn dù phải đi tá túc ở nhiều nơi như các huyện Ea Súp, Buôn Đôn… nhưng vẫn một lòng theo cách mạng”.

Những căn nhà dài tại buôn Cháy.

Đất nước thống nhất, nhiều gia đình trở về buôn cũ sinh sống, xây dựng lại buôn. Ban đầu, cả buôn chỉ có hơn 30 nóc nhà tranh, vách nứa xiêu vẹo, cuộc sống bà con đói nghèo, lam lũ. Năm 1994, bộ đội Tiểu đoàn 303 thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh đóng quân ở xã Ea Kiết cùng huyện về chặt cây lấy gỗ dựng nhà tặng bà con. Ông Ama Tâm, Trưởng buôn Cháy cho biết: “Sau hơn hai năm thi công, bộ đội đã dựng được 66 ngôi nhà dài tặng bà con. Ngoài ra, bộ đội còn hướng dẫn kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi, đào 33 giếng nước sinh hoạt (2 hộ chung 1 giếng) cho các gia đình, dạy chữ cho bà con… nhờ đó cuộc sống ngày càng khởi sắc”.                

Ngày cuối năm, khi cà phê đã phơi đầy sân, gia đình chị H’Tuân Byă quây quần bên ngọn lửa hồng trong căn nhà dài ấm áp. H’Tuân tâm sự: “Tôi là thế hệ thứ 3 sinh sống trong ngôi nhà bộ đội làm tặng. Từ nhỏ tôi đã được nghe ông bà, cha mẹ kể về lịch sử hào hùng của buôn, kể về sự giúp đỡ nhiệt tình của bộ đội, tôi rất cảm kích những việc bộ đội đã giúp đỡ để gia đình và bà con trong buôn có cuộc sống ấm no như ngày hôm nay”. Bố H’Tuân là ông Y Kim Êban tiếp lời: “Khi đó bộ đội Lâm (Thiếu tướng Trịnh Hoàng Lâm, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông), chỉ huy Tiểu đoàn 303 trực tiếp chỉ đạo bộ đội xây dựng nhà tại buôn. Ai cũng quý bộ đội, nhiều gia đình đã kết nghĩa anh em với bộ đội. Thỉnh thoảng bộ đội Lâm và anh em vẫn về thăm bà con, buôn làng vui mừng cùng nhau chuẩn bị rượu cần đón tiếp”.

 Bà Nguyễn Thị Tuyết, Phó Chủ tịch UBND xã Ea M’droh cho biết: “Hiện nay 66 ngôi nhà dài được bộ đội tặng bà con vẫn còn giữ gìn nguyên vẹn. Nhiều gia đình khá giả đã có nhà xây nhưng họ vẫn giữ ngôi nhà dài làm kỷ niệm. UBND xã cũng đã có kế hoạch xây dựng khu du lịch thác nước Dray Dlông gắn với buôn căn cứ Ea M’droh. Nếu đề án được cấp trên phê duyệt thì buôn Cháy sẽ là địa chỉ “đỏ” để giáo dục cho thế hệ trẻ về lịch sử, truyền thống yêu nước của nhân dân trong buôn. Những ngôi nhà dài do bộ đội xây tặng bà con đã góp phần tạo thế trận lòng dân vững chắc ở vùng căn cứ cách mạng Ea M’droh”.

Trung Hải