Làm báo thời... mạng xã hội

Nếu trước đây, mọi thông tin được cập nhật gần như duy nhất chỉ qua báo chí: báo nói, báo hình, báo viết thì khi MXH xuất hiện, báo chí đã không còn nắm giữ vị trí độc tôn. Bước sang thời đại công nghệ số, thông tin truyền đi được tính bằng giây đã tạo ra sự cạnh tranh vốn đã khốc liệt trong làng báo thì khi MXH xuất hiện, sự cạnh tranh này càng trở nên khốc liệt hơn. Khi làm cuộc phỏng vấn nhỏ với 15 bạn sinh viên hiện đang học tại Trường Đại học Tây Nguyên và Cao đẳng nghề Thanh niên Dân tộc Tây Nguyên về phương tiện và cách thức tiếp cận thông tin đều được nhận câu trả lời là bằng điện thoại và qua MXH như: facebook, zalo…

Việc tham gia vào MXH không chỉ đơn thuần là một trang cá nhân để chia sẻ những khoảnh khắc riêng tư hay thể hiện quan điểm sống, mà việc sử dụng các trang MXH với họ còn là để chia sẻ thông tin, theo dõi những phân tích, bình luận của những người nổi tiếng trong giới truyền thông, chính trị gia hay doanh nhân thành đạt…, về những vấn đề nóng của xã hội một cách nhanh nhất, đa chiều nhất. Hay từ sự chia sẻ thông tin, MXH trở thành một trong những nguồn tin để báo chí khai thác, nhất là những vấn đề nóng, được xã hội quan tâm. 

Đơn cử, mới đây một clip một nam thanh niên không đội mũ bảo hiểm lạng lách, đánh võng và nằm dài khi điểu khiển xe máy ở huyện Ea H’leo được đăng tải trên một trang cá nhân, nhanh chóng chỉ vài giờ sau đó, thông tin đã được báo chí chính thống khai thác và liên tục được chia sẻ qua các trang cá nhân. Nhờ đó, Cảnh sát giao thông của huyện có cơ sở điều tra, xác minh, xử lý đối tượng vi phạm Luật Giao thông đường bộ theo quy định… Bởi vậy, nhận định MXH đang trở thành nguồn thông tin ngày càng được quan tâm, tác động không nhỏ đến đời sống xã hội, vừa là một trong những nguồn tin nhưng cũng lại là “đối thủ” thông tin của báo chí, truyền thông quả thực hoàn toàn không phải là không có cơ sở. Cho nên, rất nhiều tờ báo hiện nay đã sử dụng MXH như một công cụ phục vụ cho hoạt động truyền thông như lập fanpage (trang cho người hâm mộ) để chia sẻ bài viết của mình. Ngoài ra, để chủ động mang tác phẩm đến với cộng đồng mạng, người làm báo cũng sử dụng chính trang cá nhân của mình để chia sẻ bài viết, xem đây như một công cụ khá hữu ích giúp tác phẩm báo chí của mình tiếp cận với bạn đọc được nhanh nhất.

Ảnh minh họa

Tuy nhiên, trong môi trường phát triển số hóa mạnh mẽ như ngày nay, MXH cũng mang lại những tác động ngược chiều, rất khó để phân biệt được tin thực và tin giả. Đơn cử như vụ một tài khoản cá nhân tung tin bắt cóc trẻ em ở Đắk Nông, thông tin này được nhanh chóng chia sẻ và lan truyền chóng mặt trên MXH, gây hoang mang trong dư luận. Tuy nhiên, qua điều tra, xác minh của ngành chức năng đây chỉ là thông tin thất thiệt và đang được ngành chức năng tiếp tục điều tra làm rõ về động cơ, mục đích tung tin, gây hoang mang cho cộng đồng. Người làm báo nếu không tỉnh táo trước những thông tin như trên dễ hùa theo và bị MXH “dắt mũi”.

Trước đây, thời gian “chết” cho mỗi bản tin có thể lên đến cả tuần, nhưng trong thời kỳ toàn cầu hóa thông tin, sự bùng nổ và phát triển nhanh chóng của MXH, thời gian đó chỉ có thể tính bằng phút, thậm chí là giây. Sự cạnh tranh khốc liệt về mặt thời gian đặt ra những thách thức không nhỏ cho báo chí truyền thống. Để thích nghi với hoàn cảnh mới, vượt “đối thủ” MXH về mặt thông tin, đòi hỏi báo chí truyền thống phải thay đổi mạnh mẽ và toàn diện về hạ tầng kỹ thuật cũng như chiến lược truyền thông. Trong đó, vấn đề quan  trọng nhất chính là tạo sự gắn kết giữa độc giả và tòa soạn, tức là báo chí phải “kể” được những câu chuyện vừa mới xảy ra một cách kịp thời. Đồng thời tận dụng không gian mạng để kéo thêm nhiều độc giả cho mình.

Còn với những người làm báo chúng tôi, làm việc trong môi trường này cũng đã xác định việc tiếp cận thông tin từ MXH như với tư cách là độc giả thông thái, để chọn lọc và luôn tỉnh táo trước các thông tin lĩnh hội được; đồng thời tự nhủ cần nhạy bén, năng động hơn để sản phẩm của mình nhanh nhưng bảo đảm tính chính xác và nhân văn. 

Lê Hương