Nhận bảo hiểm xã hội một lần hay tích lũy thời gian tham gia để hưởng chế độ hưu trí ?

Hưu trí là chế độ cơ bản nhất trong 5 chế độ của hệ thống Bảo hiểm xã hội (BHXH), được quy định tại Luật BHXH năm 2014.

Chế độ hưu trí được hiểu là “chế độ BHXH bảo đảm thu nhập cho người hết tuổi lao động hoặc không còn tham gia quan hệ lao động nữa”. Có thể khẳng định, chế độ hưu trí là chỗ dựa vững chắc cho người lao động (NLĐ) khi về già.

Như vậy, khi nhận BHXH một lần thì NLĐ sẽ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, không có gì bảo đảm cho cuộc sống lúc tuổi già và sẽ trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Hãy xem khoản tiền đóng vào quỹ BHXH như là "của để dành" quý giá của chính mình, nó không mất đi mà ngược lại vẫn được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng, NLĐ hoàn toàn có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ một phần kinh phí từ Nhà nước (theo mức 30% đối với hộ nghèo, 25% đối với hộ cận nghèo, 10% các hộ còn lại trên chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn).

Nhận BHXH một lần là phải chấp nhận sự thiệt thòi rất lớn: Với mức 22% tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất thì một năm tổng mức đóng là 2,64 tháng lương; trong khi mức hưởng BHXH một lần cho mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 2,0 tháng lương. Như vậy, NLĐ bị thiệt mất 0,64 tháng lương. Nhà nước không khuyến khích việc nhận BHXH một lần cũng chính vì mục tiêu bảo đảm an sinh xã hội bền vững cho người dân; nếu so sánh với việc tích lũy thời gian để hưởng lương hưu thì thiệt thòi là không tính hết được.

Bộ phận tiếp nhận hồ sơ của Bảo hiểm xã hội TP. Buôn Ma Thuột hướng dẫn, giải quyết thủ tục hành chính cho người dân.

Thử làm một phép tính, giả định người lao động có 20 năm đóng BHXH với mức tiền lương đóng BHXH là 4 triệu đồng/tháng, nếu lãnh chế độ một lần thì người lao động là nam, hay nữ chỉ được nhận 128 triệu đồng; nhưng nếu hưởng lương hưu thì lao động nam được 493,9 triệu đồng, nữ được 683,2 triệu đồng (sau khi về hưu, kỳ vọng sống của nam giới trung bình hơn 18 năm tương ứng với 217 tháng hưởng lương hưu, nữ giới là 24,5 năm tương ứng với 294 tháng). Ngoài ra, người hưởng lương hưu còn được quỹ BHXH chi trả toàn bộ tiền mua thẻ BHYT (bằng 4,5% mức lương hưu), được hưởng 95% chi phí khi đi khám, chữa bệnh; và hằng năm đều được tăng lương (từ năm 2003 đến nay Nhà nước đã điều chỉnh tăng lương hưu 15 lần, với mức tăng từ khoảng 7,5 - 9,3 lần tùy theo nhóm đối tượng). Khi người về hưu từ trần, thân nhân của họ còn được trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở (hiện nay là 1.390.000 đồng) và được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng (tối đa 4 người) là nuôi con đến khi trưởng thành hoặc hưởng đến khi qua đời (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng thấp hơn mức lương cơ sở); hoặc được hưởng trợ cấp tuất một lần với mức thấp nhất bằng 3 tháng lương hưu, cao nhất bằng 48 tháng lương hưu. Như vậy, nếu so với hưởng lương hưu thì nhận BHXH một lần là rất thiệt thòi cho bản thân NLĐ. Nếu NLĐ bảo lưu thời gian tham gia BHXH, chờ hưu mà không may qua đời thì ngoài các quy định được hưởng tử tuất nói ở trên, thân nhân NLĐ còn được hưởng thêm tiền mai táng phí… Những quyền lợi này NLĐ không còn cơ hội được hưởng nếu đã thanh toán BHXH một lần.

Nhân viên Bưu điện TP. Buôn Ma Thuột chi trả lương hưu cho người dân tại xã Hòa Khánh.

Theo thống kê của ngành BHXH năm 2016, số người tham gia mới BHXH là 775.000 người (tăng 6,3% so với năm 2015) trong khi đó, có tới 665.000 người hưởng BHXH một lần (tăng gần 6%). Khoảng 80% số người nghỉ việc, thôi việc, hưởng chế độ BHXH một lần sau đó đi làm nơi khác. Lũy kế đến hết tháng 5-2018, cả nước có 13,79 triệu người tham gia BHXH bắt buộc, 240.000 người tham gia BHXH tự nguyện, chỉ có gần 50 nghìn người hưởng chế độ hưu trí nhưng gần 300 nghìn người hưởng trợ cấp BHXH một lần. Điều này cho thấy, người nghỉ việc là muốn nhận BHXH một lần chứ không phải là đã hết khả năng lao động. Đây là tình trạng đáng báo động, bởi cứ “vào” 775.000 người lại “ra” 665.000 người.

Như vậy, để đạt được mục tiêu BHXH toàn dân, góp phần làm tốt chính sách an sinh xã hội, cần thiết phải cải cách chính sách BHXH để BHXH thực sự là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội. Cần từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân; bảo đảm cân đối quỹ BHXH trong dài hạn; điều chỉnh lương hưu độc lập tương đối trong mối tương quan với tiền lương của người đang làm việc, thay đổi cách thức điều chỉnh lương hưu theo hướng chia sẻ; phát triển hệ thống BHXH linh hoạt, đa dạng, đa tầng, hiện đại và hội nhập quốc tế theo nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững. Nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và phát triển hệ thống thực hiện chính sách BHXH tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại, tin cậy và minh bạch. Ngoài ra, ngành BHXH cần phải phối hợp với các ngành, các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội tăng cường mạnh mẽ công tác tuyên truyền chính sách BHXH, BHYT đến tận người dân tại các thôn, buôn, tổ dân phố… để người dân thấy được quyền và lợi ích khi tham gia BHXH, BHYT.

Nguyễn Thị Xuân (Phó Giám đốc BHXH tỉnh)