Lựa chọn và sử dụng sách tham khảo Ngữ văn THPT hiệu quả

Hiện nay trên thị trường sách tham khảo (STK) nói chung và STK môn Ngữ văn THPT nói riêng được bán tràn lan, đa dạng về mặt chủng loại, phức tạp về số lượng và nội dung. Trước thực tế đó, việc lựa chọn và sử dụng STK sao cho có hiệu quả và thiết thực đang là mối quan tâm của các bậc phụ huynh và học sinh…

Lựa chọn STK ngữ văn: Trước hết cần dựa vào lực học của học sinh để lựa chọn STK, tức là STK đó phải phù hợp với trình độ học sinh. Học sinh hiện nay ít đọc STK, nhất là môn Ngữ văn. Chính điều này khiến nhiều học sinh có những lỗ hổng lớn về kiến thức. Đối với những học sinh có học lực từ trung bình trở xuống, nếu không biết lựa chọn STK thì sẽ mất phương hướng, dẫn đến lệ thuộc STK, làm giảm tư duy sáng tạo của học sinh. Vì vậy, những học sinh này nên lựa chọn những loại STK có khả năng lấy lại kiến thức căn bản, định hướng phương pháp, rèn luyện kỹ năng viết văn…, từ đó tìm cách lấp đầy những lỗ hổng kiến thức đó. Đối với những học sinh khá, giỏi, việc lựa chọn và sử dụng STK đúng cách sẽ là công cụ quý báu để nâng cao kiến thức và kỹ năng học môn văn, vì vậy cần chọn những loại sách bồi dưỡng, nâng cao kiến thức, luyện viết văn hay để thành thạo trong các thao tác viết và giải đề văn, từ đó khai thác hoặc đi sâu tìm hiểu văn bản một cách có hệ thống.

Khi lựa chọn STK môn Ngữ văn, học sinh cần căn cứ vào khả năng tiếp nhận, nhận biết của mình, tránh việc lựa chọn những cuốn STK không có khả năng giúp cho việc học tập môn văn đạt hiệu quả. Cần lựa chọn những dạng sách có nội dung trình bày mạch lạc, dễ hiểu, không ôm đồm quá nhiều nội dung; sách có sự phân loại kiến thức bài học ở từng phân môn (Văn - Tiếng Việt - Làm văn) và rèn luyện kỹ năng viết văn. Mặt khác, học sinh cần chú ý đến hình thức bên ngoài của STK. Chẳng hạn, dưới tiêu đề sách thường là các dòng chữ giới thiệu: sách dùng cho học sinh yếu kém; lấy lại kiến thức căn bản, lấy lại kiến thức trọng tâm; rèn luyện kỹ năng học văn và viết văn; sách dùng cho học sinh khá giỏi…
Để lựa chọn STK Ngữ văn, cũng cần phải chú ý đến Nhà xuất bản (NXB), nên lựa chọn những STK của NXB Giáo dục để mua.

Học sinh tỏ ra lúng túng khi mua sách tham khảo.

Việc sử dụng STK Ngữ văn: Môn văn là một trong những môn có tính đặc thù ở nhà trường phổ thông, việc lựa chọn cũng như sử dụng STK phải có khoa học và có chừng mực. Không nên sử dụng cùng một lúc nhiều cuốn STK bởi sẽ làm cho học sinh rất khó lựa chọn kiến thức trong STK nào là hợp lý nhất, gây mất thời gian. Học sinh cần sử dụng những cuốn STK có khả năng tái hiện và tổng hợp kiến thức, định hướng cách phân tích đề, lập dàn ý, làm một bài văn cũng như hướng dẫn thực hành phần tiếng Việt; tiến hành phân loại từng loại STK để sử dụng tiện ích trong quá trình tham khảo; khi gặp những phương pháp, định hướng hoặc cách giải hay, học sinh cần ghi chép lại và tìm hiểu cách giải hoặc xem cách hướng dẫn trong STK để học tập và đúc rút kinh nghiệm giải các bài tập khác.
Học văn, yêu cầu về năng lực cảm thụ là rất lớn, do đó, không nên lạm dụng sách văn mẫu quá nhiều, vì như thế sẽ làm chúng ta phụ thuộc vào cách viết của người khác dẫn đến sự rập khuôn máy móc. Khi gặp một bài tập hay một dạng đề văn, học sinh cần huy động những kiến thức đã học trên lớp, tự xây dựng cho mình những dàn ý khác nhau, từ đó so sánh với những cách viết trong STK để rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu, từ đó đưa ra cách viết thích hợp nhất, phù hợp với yêu cầu của từng dạng đề văn.

Ngoài ra, nhà trường, đặc biệt là giáo viên bộ môn cần dành thời gian để tư vấn, định hướng, giới thiệu cho học sinh những loại STK hữu ích và có giá trị trong quá trình dạy và học ở trong nhà trường.