Lợi dụng tình hình căng thẳng tại Yemen, al-Qaeda mở rộng ảnh hưởng ở nước này

Bộ Ngoại giao Đức hôm 17-4 đã sơ tán gần 100 công dân Đức và công dân một số nước Liên minh châu Âu (EU) khác đang bị kẹt ở thủ đô Sanaa của Yemen từ nhiều ngày qua. Động thái này đưa ra trong bối cảnh chiến sự ở Yemen ngày càng phức tạp khi phiến quân Houthi và quân đội chính phủ tiếp tục giao tranh ở thành phố miền Tây Nam Aden trong khi phiến quân al-Qaeda chi nhánh ở bán đảo Arab (AQAP) nhanh chóng mở rộng ảnh hưởng ở miền Đông Nam nước này.

 

Theo AFP, một quan chức cho biết ngày 17-4, lực lượng al-Qaeda tại Đông Nam Yemen đã tịch thu nhiều vũ khí hạng nặng khi đánh chiếm một doanh trại quan trọng tại Mukalla, thủ phủ tỉnh Hadramawt, qua đó củng cố vòng kìm kẹp thành phố này. Quan chức trên nói: "Hôm nay các tay súng al-Qaeda đã giành quyền kiểm soát doanh trại của Lữ đoàn Cơ giới 27 và chiếm các vũ khí hạng nặng, trong đó có xe tăng và pháo binh.

 

Vốn hoạt động thường xuyên ở địa bàn này bất chấp các cuộc không kích trước đây của Mỹ, nay al-Qaeda lợi dụng tình hình bất ổn tại Yemen sau cuộc nổi dậy của phiến quân Houthi để triển khai một chiến dịch tấn công vào Mukalla từ ngày 2-4 vừa qua và nhanh chóng chiếm được thành phố chiến lược này, phóng thích hơn 300 tù nhân, trong đó có những thủ lĩnh khủng bố khét tiếng như Khaled Batarfi. Đến nay, al-Qaeda đã kiểm soát được một sân bay chính, một cảng biển chính và một cảng dầu ở miền Nam Yemen.

 

Giới quan sát chỉ ra rằng, các cuộc không kích của Saudi Arabia đến nay chỉ nhằm vào phiến quân Houthi theo dòng Hồi giáo Shiite chứ không ngó ngàng đến những khu vực mà phiến quân al-Qaeda theo dòng Sunni chiếm đóng. Các cuộc không kích này cũng đang vấp phải những chỉ trích của một số tổ chức quốc tế vì gây ra thương vong cho dân thường. Văn phòng Cao ủy Liên hiệp quốc về nhân quyền ước tính, ít nhất 364 dân thường đã thiệt mạng, trong đó có đến 84 trẻ em và 25 phụ nữ, kể từ khi Saudi Arabia triển khai các chiến dịch không kích vào ngày 26-3 đến nay. Theo tổ chức phi chính phủ về Giám sát nhân quyền (HRC), các cuộc không kích của Saudi Arabia có thể vi phạm luật chiến tranh và kêu gọi các nước tham gia liên quân này tiến hành điều tra và có những biện pháp thích hợp. 

 

Người dân đào mộ chôn các nạn nhân thiệt mạng trong xung đột tại Bani Matar, cách thủ đô Sanaa khoảng 70km về phía tây ngày 4-4. (Nguồn: AFP/TTXVN)

Trong khi đó, bất chấp các vụ không kích của Saudi Arabia, phiến quân Houthi vẫn kiểm soát thủ đô Sanaa từ tháng 9 năm ngoái đến nay và đang đẩy mạnh tiến công vào thành phố cảng chiến lược Aden, buộc Tổng thống Abed Rabbo Mansour Hadi cùng một số thành viên nội các phải chạy sang Saudi Arabia. Ông Hadi hiện điều hành một chính phủ quy mô nhỏ từ thủ đô Riyadh của Saudi Arabia, tập trung vào những nỗ lực tổ chức và điều phối nhân đạo cho các khu vực xung đột. Tổng thống Hadi và Phó Tổng thống Khaled Bahah tuyên bố sẽ quay trở về Aden ngay khi tình hình an ninh và chính trị được cải thiện. Phó Tổng thống Khaled Bahah kêu gọi phiến quân Houthi và những lực lượng ủng hộ cựu Tổng thống Ali Abdullah Saleh chấm dứt các chiến dịch tấn công vào Aden để tạo điều kiện cho các sáng kiến hòa bình của Liên hiệp quốc.

Ngày 17-4, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif đã đệ trình một lá thư lên Tổng Thư ký Liên hiệp quốc Ban Ki-moon. Trong bức thư đó phác thảo một thỏa thuận hòa bình 4 điểm cho Yemen, nơi lực lượng phiến quân Houthi đang trở thành mục tiêu của các cuộc không kích do Saudi Arabia đứng đầu trong những tuần qua.

 

Kế hoạch trên, được Ngoại trưởng Zarif công bố tại Pakistan trong tháng 4 này, kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức và chấm dứt mọi cuộc tấn công của quân đội nước ngoài, viện trợ nhân đạo, nối lại đối thoại toàn quốc và "thành lập một chính phủ đoàn kết dân tộc đa đại diện". Ngoại trưởng Iran Mohammed Javad Zarif nêu rõ, điều cấp thiết đối với cộng đồng quốc tế là cần tham gia hiệu quả hơn trong việc chấm dứt các cuộc không kích vô nghĩa và thiết lập một lệnh ngừng bắn, đảm bảo hỗ trợ nhân đạo và trợ cấp y tế cho người dân Yemen, và khôi phục nền hòa bình và ổn định cho quốc gia này thông qua đối thoại và hòa giải dân tộc mà không kèm theo điều kiện tiên quyết nào. Ông Zarif nhấn mạnh: “Các cường quốc bên ngoài không nên đặt ra điều kiện cho tương lai của Yemen. Họ không nên can thiệp vào tiến trình đàm phán. Điều họ cần làm là tạo điều kiện cho các cuộc đối thoại giữa các nhóm ở Yemen. Và đó là điều chúng tôi sẽ làm”.

 

Các nước phương Tây và Arab không hoan nghênh những kiến nghị này vì cho rằng, Iran chính là “kẻ hậu thuẫn” phiến quân Houthi lật đổ chính quyền của Tổng thống Hadi, do đó thiếu trung lập trong vấn đề này. Tuy nhiên, nếu không sớm giải quyết được xung đột giữa chính phủ và lực lượng Houthi, Yemen sẽ rơi vào cảnh “nồi da nấu thịt” với mối đe dọa từ tổ chức khủng bố al-Qaeda.

 

Trong một diễn biến liên quan, ngày 17-4, Liên hiệp quốc đã phát động một chiến dịch gây quỹ để hỗ trợ 7,5 triệu người Yemen trong vòng 3 tháng tới. Phát ngôn viên Văn phòng các vấn đề nhân đạo của Liên hiệp quốc Jens Laerke cho biết, Liên hiệp quốc đang cần 274 triệu USD để đáp ứng lời kêu cứu khẩn cấp của hàng triệu người Yemen bị ảnh hưởng bởi xung đột và các cuộc không kích. Trong đó, trước mắt để bảo đảm an ninh lượng thực cho 2,6 triệu người. Ông Jens Laerke nói: “Chiến tranh khiến hàng trăm người thiệt mạng trong khi 150 nghìn người phải rời bỏ nhà cửa. Số lượng lương thực đang không thể đáp ứng được cho hơn 12 triệu người cần trợ giúp. Giá cả leo thang chóng mặt, lương thực tăng tới 50% nhiên liệu tăng 400%. Những gì diễn ra tại Yemen đang gây nên  một cuộc khủng hoảng nhân đạo vô cùng tồi tệ. Chúng tôi kêu gọi cộng đồng quốc tế quyên góp 274 triệu USD để trợ giúp người dân khốn khổ ở Yemen". Trong khi đó, Cơ quan tị nạn của Liên hiệp quốc cảnh báo không chỉ đối mặt với khủng hoảng lương thực, người dân Yemen còn phải hứng chịu những chấn thương tâm lý nghiêm trọng, đặc biệt là trẻ em. Theo báo cáo của Liên hiệp quốc, Yemen đang rơi vào cuộc khủng hoảng nhân đạo quy mô lớn ảnh hưởng tới 15,9 triệu người, chiếm 61% dân số nước này.

 

Trước những diễn biến đáng lo ngại tại Yemen, Tổng thư ký Liên hiệp quốc Ban Ki-moon kêu gọi các bên xung đột tại nước này ngừng bắn ngay lập tức và tiến hành đối thoại dân tộc để giải quyết khủng hoảng.

 

H.T (tổng hợp từ VOV, TTXVN)