Khủng hoảng người di cư Trung Mỹ

Ngày 23-10, Tổng thư ký Liên hiệp quốc Antonio Guterres đã yêu cầu các biện pháp đối với đoàn người di cư Trung Mỹ tới Mỹ, hiện đang trong lãnh thổ Mexico, phải bảo đảm tôn trọng luật pháp quốc tế và quyền lợi chính đáng của các quốc gia liên quan.

Dòng người di cư ngày càng tăng

Theo Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) của Liên hiệp quốc, đoàn người vốn xuất phát từ San Pedro Sula của Honduras với chỉ 200 người này hiện đã lên tới 7.200 người, chủ yếu là người dân Honduras, nhưng cũng có người Guatemala và El Salvador, di cư lên phía Bắc với mục đích thoát khỏi cảnh đói nghèo, bạo lực và tệ nạn tràn lan tại quê nhà. Số lượng người tham gia đoàn liên tục gia tăng bất chấp lời đe dọa của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc triển khai quân đội ở biên giới để ngăn ngừa sự xâm nhập trái phép của những người di cư này.

Dòng người di cư bắt đầu xuất phát từ thị trấn San Pedro Sula của Honduras khoảng một tuần trước. Sau 6 ngày, những người di cư (chủ yếu là nông dân, sinh viên) đã đi qua lãnh thổ Guatemala và bị lực lượng an ninh biên giới của Mexico chặn lại ở cửa khẩu miền Nam nước này. Dòng người di cư xuất hiện sau khi những người nhập cư từ bỏ nỗ lực vào Mexico bằng con đường hợp pháp vì tiến trình xin tị nạn hợp pháp ở Mexico quá chậm và cũng vì phần lớn họ nhắm tới điểm đến cuối cùng là Mỹ. Nhiều người di cư hy vọng quy mô dòng người quá lớn này sẽ khiến ông Trump thay đổi suy nghĩ và cho họ vào Mỹ.

Người nhập cư tại khu vực cảng El Chaparral ở Tijuana, biên giới Mexico - Mỹ.

Bất chấp nỗ lực ngăn người di cư vượt qua cây cầu bắc ngang sông Suchiate - biên giới đường bộ giữa Guatemala và Mexico, cảnh sát Mexico đã không thể ngăn được những người di cư liều mình bơi qua sông hoặc dùng thuyền bè vượt sông. Trước đó một ngày, Mexico đã cho phép khoảng 650 người trong đoàn người di cư Honduras vào lãnh thổ của mình và đưa tới Trung tâm Tập trung và cứu trợ Feria Mesoamericana nằm bên ngoài thành phố Tapachula, cách biên giới Guatemala khoảng 32 km về phía Tây Bắc.

Theo Ngân hàng Thế giới, mỗi năm, hơn 500.000 người vượt biên giới bất hợp pháp sang Mexico và sau đó là sang Mỹ. Tổng thống Mexico Enrique Pena Nieto trước đó khẳng định, Mexico sẽ tiếp tục bảo vệ chính sách di cư tự chủ của mình cũng như sẽ tiếp tục áp dụng chính sách “tôn trọng hoàn toàn quyền của những người di cư và Luật nhân đạo quốc tế”.

Trong khi đó, một dòng người di cư khác ước tính khoảng 1 nghìn người từ Honduras cũng đang hướng về biên giới Mexico.

Một phát ngôn viên của Tổng thư ký Guterres cho biết ông đã liên lạc với “một số lãnh đạo các nước” vào cuối tuần qua, và đã tới thủ đô Washington của Mỹ ngày 23-10 để thảo luận với một số quan chức Mỹ về đề tài này, trong đó có Ngoại trưởng Mike Pompeo. Ông Guterres cũng yêu cầu các nước trong khu vực hợp tác chặt chẽ với IOM và Cao ủy Liên hiệp quốc về người tị nạn (UNHCR), hiện đang hỗ trợ đoàn người di cư tại hiện trường.

Liên quan tới đe dọa của Tổng thống Mỹ về việc triển khai quân đội ứng phó người di cư, Báo cáo viên đặc biệt của Liên hiệp quốc về quyền lợi của người di cư Felipe González Morales cảnh báo rằng động thái này là “rất nguy hiểm” vì “khi sử dụng các lực lượng vũ trang cho các nhiệm vụ không phải đặc trưng của họ, thì sẽ có những vi phạm nhân quyền không thể tránh được”.

Trước đó, vào ngày 18-10, Chính phủ Mexico đã đề nghị Liên hiệp quốc thông qua cơ quan Cao ủy Liên hiệp quốc về người tị nạn (UNHCR) giúp xử lý các đơn xin tị nạn để có thể quản lý dòng người di cư từ Trung Mỹ đang trên đường hướng tới Mexico. Ngoại trưởng Videgaray cho rằng cần một giải pháp lâu dài để tạo ra một cuộc sống tốt hơn cho những người di cư Trung Mỹ và điều này cần một sự nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế, tập trung vào phát triển kinh tế, hòa bình và ổn định ở các nước trong Tam giác phía Bắc Trung Mỹ (gồm Honduras, Guatemala và El Salvador).

Mỹ cứng rắn trong vấn đề người di cư

Từ nhiều ngày nay, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã liên tục chỉ trích dòng người nhập cư từ các nước Trung Mỹ ồ ạt đổ về khu vực biên giới phía Nam nước này. Hôm 22-10, ông Donald Trump tuyên bố sẽ bắt đầu cắt giảm viện trợ đối với Guatemala, Honduras và El Salvador do chính phủ các nước này đã thất bại trong việc chặn đoàn người di cư lớn tiến về biên giới Mỹ.

Các hỗ trợ của Mỹ dành cho Salvador, Guatemala và Honduras là nhằm khuyến khích người dân không rời bỏ đất nước, chủ yếu là tài trợ cho các chương trình phát triển kinh tế và chống bạo lực. Tuy nhiên, sự hỗ trợ này đã liên tục giảm trong 3 năm vừa qua. Con số 750 triệu USD năm 2016 đã giảm xuống còn 655 triệu USD năm 2017. Năm 2018, xu hướng giảm này vẫn tiếp tục và theo các tổ chức phi chính phủ, hiện còn khoảng 615 triệu USD. Riêng đối với Honduras, nguồn gốc chính của dòng người di cư tới Mỹ hiện nay, hỗ trợ của Mỹ là 209.200.000 USD năm 2016 và đã giảm xuống còn 181.700.000 USD trong năm 2017.

Người di cư Honduras trên tuyến đường nối Ciudad Hidalgo với Tapachula, bang Chiapas, Mexico trên hành trình tới Mỹ ngày 21-10-2018.

Trên mạng xã hội Twitter, Tổng thống Donald Trump đã coi việc đoàn di cư người Honduras tiến về phía nước Mỹ là tình trạng khẩn cấp quốc gia, đồng thời báo động lực lượng tuần tra và quân đội nước này chuẩn bị sẵn sàng cho khả năng đối đầu khi dòng người di cư tiến về biên giới. Ông Trump nêu rõ, Washington sẽ bắt đầu cắt giảm, hoặc giảm mạnh viện trợ nước ngoài cho ba quốc gia Trung Mỹ trên đồng thời bày tỏ thất vọng khi cảnh sát và quân đội Mexico đã không thể chặn được đoàn người di cư đang hướng đến biên giới phía Nam của nước Mỹ.

Một trong những cửa khẩu biên giới Mỹ gần nhất là Brownsville, tiểu bang Texas nằm cách Tapachula khoảng 1.600 km. Việc ngăn chặn dòng người di cư kỷ lục hơn 4.000 người từ các nước Trung Mỹ, phần lớn là người Honduras, đang tìm cách vượt biên giới Mexico vào Mỹ khiến Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa sẽ đóng cửa biên giới với Mexico.

Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, đây cũng là một phần nỗ lực của nhà lãnh đạo Mỹ nhằm giúp đảng Cộng hòa ghi điểm trong cuộc bầu cử Quốc hội giữa nhiệm kỳ vào đầu tháng 11 tới. Đảng Cộng hòa đang đứng trước nguy cơ mất thế đa số tại Hạ viện trong cuộc bầu cử. Trong khi đó, các cuộc thăm dò dư luận gần đây đều cho thấy, 15% số cử tri được hỏi cho biết, nhập cư là vấn đề quan trọng nhất của nước Mỹ. Bên cạnh đó, ông chủ Nhà Trắng cũng cho rằng việc hình thành dòng người di cư này mang động cơ chính trị, đồng thời cảnh báo việc bầu các ứng cử viên đảng Dân chủ sẽ khiến Mỹ đối mặt với tình trạng nhập cư bất hợp pháp và hỗn loạn khó kiểm soát.

Hồng Hà (Theo VOV, TTXVN)