Bầu cử giữa kỳ Mỹ: Câu trả lời cho "Nước Mỹ trước tiên"

Cuộc đua đã ngã ngũ với việc hai sắc đỏ và xanh chia nhau thống trị bản đồ bầu cử nước Mỹ: Đảng Cộng hòa của Tổng thống đương nhiệm Donald Trump đã bảo toàn lực lượng tại Thượng viện, trong khi đó, “làn sóng xanh” Dân chủ đã thực sự áp đảo để giành quyền kiểm soát tại Hạ viện.

Nếu như cuộc bầu cử được coi là “phép thử” đánh giá độ tín nhiệm của cử tri Mỹ đối với các quyết sách và đường lối lãnh đạo đất nước của Tổng thống Donald Trump thì giờ đây câu trả lời đã rõ. Với quyền lực kiểm soát cả hai viện Quốc hội trong tay, chính quyền Đảng Cộng hòa đã có hai năm “gây nhiều sóng gió” trên chính trường Mỹ, mà hệ lụy là sự chia rẽ sâu sắc trong lòng nước Mỹ.

Về đối nội, những thành tựu kinh tế trong hai năm qua dưới sự chèo lái của Tổng thống Trump thực sự là điểm nhấn. Nền kinh tế Mỹ đã đạt tăng trưởng tích cực và ổn định nhất trong nhiều năm qua. Mức tăng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong quý 3 vừa qua đạt 3,2%, mặc dù giảm so với mức kỷ lục 4,2% của quý liền kề trước đó. Tỷ lệ thất nghiệp cũng giảm xuống mức 3,7% ấn tượng. Tuy nhiên, thành tích kinh tế này không thể che lấp những mâu thuẫn trong xã hội liên quan các vấn đề tôn giáo, sắc tộc cũng như tâm lý bất an của người dân. Trong hai năm qua, các quyết sách gây tranh cãi liên quan những vấn đề nổi cộm này, như hạn chế người Hồi giáo đến Mỹ, siết chặt kiểm soát người nhập cư, triển khai quân tới biên giới với Mexico ngăn người nhập cư, bỏ qua nạn bạo lực súng đạn… đã khiến xã hội Mỹ dậy sóng.

Cử tri Mỹ bỏ phiếu tại một địa điểm bầu cử ở Fairfax, bang Virginia.

Trước thềm cuộc bầu cử, hoạt động tội phạm liên quan đến các phát ngôn thù hận có xu hướng gia tăng tại tất cả các địa phương trên nước Mỹ, khiến cho đời sống chính trị nước này rơi vào tình trạng bất ổn và phân hóa sâu sắc. Một cử tri “cuồng” Đảng Cộng hòa đã gửi hàng loạt bưu kiện chứa chất nổ tới nhà riêng, văn phòng các chính khách Dân chủ có tầm ảnh hưởng với mục đích đe dọa. Trong khi đó, vụ xả súng đẫm máu của một đối tượng bài Do Thái, cướp đi sinh mạng của 11 người, gây chấn động nước Mỹ. Đặt trong bối cảnh chính trị sôi sục của nước Mỹ, các vụ việc càng khiến tình hình thêm phức tạp, tô đậm thêm sự chia rẽ, kỳ thị trong xã hội và khiến cuộc bầu cử nhuốm bạo lực. Thực tế này đã tác động mạnh đến tâm lý cử tri, khiến cho tỷ lệ phiếu ủng hộ Đảng Cộng hòa giảm sút.

Về đối ngoại, các quyết sách và hành xử của chính quyền Tổng thống Trump cũng khiến một bộ phận không nhỏ người dân lo ngại. Bên cạnh bước ngoặt ít người ngờ tới là thúc đẩy tiến trình hòa bình trên bán đảo Triều Tiên với cuộc gặp lịch sử với nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un, đa phần các chuyển động của Tổng thống Trump với tôn chỉ “Nước Mỹ trước tiên” trong chính sách đối ngoại đều ảnh hưởng tới vị thế siêu cường của Washington.

Tổng thống Mỹ Donald Trump trong cuộc vận động bầu cử Quốc hội giữa nhiệm kỳ ở Cleveland, bang Ohio ngày 5-11-2018.

Cho rằng lợi ích của nước Mỹ không dựa vào các quan hệ đối tác an ninh cùng có lợi ở châu Á - Thái Bình Dương, châu Âu và Trung Đông, ông Trump đã dẫn dắt nước Mỹ bước vào giai đoạn mới, chuyển từ chủ nghĩa ngoại lệ Mỹ có tính hướng ngoại sang hướng nội. Tổng thống Trump đã rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), buộc các nước tái đàm phán Hiệp định Thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA), xem xét lại Hiệp định Thương mại tự do với Hàn Quốc, đặt câu hỏi về tính hữu dụng của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), “quay lưng” với thỏa thuận hạt nhân Iran để tái áp đặt các lệnh trừng phạt đối với quốc gia Hồi giáo này bất chấp sự phản đối của các đồng minh châu Âu truyền thống... Bên cạnh đó, Washington còn chỉ ra một loạt nước có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, mạnh tay áp đặt các biện pháp bảo hộ. Tổng thống Trump đã kích hoạt cuộc chiến thương mại được cho là khiến đôi bên cùng thua thiệt với Trung Quốc. Chưa hết, ông Trump cũng rút khỏi Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu và đảo ngược chính sách cởi mở với Cuba, “ngoảnh mặt” với Hiệp ước toàn cầu về di trú, cắt giảm ngân sách đóng góp cho các tổ chức quốc tế như Liên hiệp quốc và đơn phương công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel...

Những quyết sách này nhằm mục tiêu xuyên suốt “Nước Mỹ trước tiên” nhưng lại làm dấy lên sự hoài nghi về vị thế của nước Mỹ trên toàn cầu. Nhiều ý kiến cho rằng nhà lãnh đạo này đã trở về với chủ nghĩa biệt lập, “đoạn tuyệt” với chủ trương của các đời tổng thống trước đây về một nước Mỹ ủng hộ đa phương và can dự vào tất cả các vấn đề của thế giới.

Về mặt lý thuyết, chính sách “Nước Mỹ trước tiên” tối ưu hóa quyền lợi của đất nước và người dân Mỹ, nhưng trên phương diện ngoại giao, tạo dựng sức mạnh mềm và ảnh hưởng toàn cầu, chính sách này dường như là bước đi ngược, mà hậu quả có thể biến từ “Nước Mỹ trước tiên” thành “Nước Mỹ cô lập”. Tổng thống Trump vì thế đang trở thành chính trị gia gây mâu thuẫn, chia rẽ nhất trong lịch sử nước Mỹ hiện đại.

Quốc hội Mỹ khóa mới (khóa 116) khai mạc ngày 20-1-2019 sẽ ở thế lưỡng cực khi hai Đảng Dân chủ và Cộng hòa chia nhau mỗi đảng nắm giữ một viện lập pháp. Kết quả bầu cử giữa kỳ năm 2018 cũng báo hiệu 2 năm cuối nhiệm kỳ đầy khó khăn đối với Tổng thống Donald Trump khi Đảng Cộng hòa của ông không còn nắm toàn quyền kiểm soát Quốc hội. Với việc Đảng Cộng hòa tiếp tục nắm đa số tại Thượng viện trong khi Đảng Dân chủ giành lại quyền kiểm soát Hạ viện, chương trình nghị sự của chính quyền Tổng thống Trump cơ bản sẽ không có thay đổi nhiều, tuy nhiên sẽ có những gián đoạn và điều chỉnh nhất định. Áp lực sẽ đến với ông Trump từ nhiều vấn đề đối nội, như chương trình cải cách y tế, chế độ nhập cư và thuế, kiểm soát súng đạn...

Hồng Hà (Theo VOV, TTXVN)