Gia tăng căng thẳng ở Đông Địa Trung Hải

Những ngày qua, Đông Địa Trung Hải “dậy sóng” với những động thái đáp trả qua lại giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp. Không chỉ phản ứng về ngoại giao, hai nước còn tiến hành các cuộc tập trận quân sự để đáp trả nhau..­.

Nguy cơ leo thang căng thẳng

Ngày 1-9, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu nhấn mạnh nước này sẵn sàng cân nhắc đối thoại với Hy Lạp để giải quyết những bất đồng về các quyền lợi và nguồn tài nguyên tại Địa Trung Hải. Ngoại trưởng Cavusoglu khẳng định Ankara sẽ bày tỏ thiện chí nói trên miễn là Athens cũng tỏ thái độ thiện chí tương tự.

Tuyên bố trên được đưa ra một ngày sau khi Hải quân Thổ Nhĩ Kỳ thông báo tàu khảo sát Oruc Reis của nước này sẽ tiến hành thăm dò địa chấn tại khu vực tranh chấp ở Đông Địa Trung Hải tới ngày 12-9, thay vì kế hoạch ban đầu chỉ đến ngày 1-9.

Tàu khảo sát Oruc Reis được các tàu hải quân Thổ Nhĩ Kỳ hộ tống. Ảnh: AFP

Giới phân tích nhận định động thái này có khả năng làm gia tăng căng thẳng tại khu vực, trong khi đó Bộ Ngoại giao Hy Lạp cho rằng thông báo trên là "bất hợp pháp". Bộ Ngoại giao Hy Lạp cũng nhấn mạnh nước này sẽ duy trì việc tìm kiếm các thỏa thuận hàng hải với các quốc gia láng giềng trong khu vực dựa trên luật pháp quốc tế và các công ước quốc tế về luật biển. Một quan chức Chính phủ Hy Lạp cũng tiết lộ Athens đang tiến hành đàm phán với Pháp và các nước khác về việc mua vũ khí nhằm nâng cao năng lực của các lực lượng vũ trang.

Những động thái nói trên của Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp được đưa ra trong bối cảnh gia tăng nhiều tranh cãi về hoạt động thăm dò khí đốt tự nhiên của Thổ Nhĩ Kỳ tại khu vực ngoài khơi các đảo của Hy Lạp ở phía Đông Địa Trung Hải những tuần gần đây. Athens coi các cuộc thăm dò này là bất hợp pháp, trong khi Ankara khẳng định vùng biển Thổ Nhĩ Kỳ đang tiến hành thăm dò khí đốt thuộc thềm lục địa của nước này. Cả hai nước đã tổ chức các cuộc tập trận quân sự ở Đông Địa Trung Hải khiến tranh chấp giữa đôi bên có nguy cơ leo thang thành đối đầu.

Nhìn lại lịch sử, tranh chấp ở vùng biển ở phía đông Địa Trung Hải giữa Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ đã kéo dài từ năm 1973 đến nay. Trong những năm qua, xung đột vẫn thường xuyên diễn ra giữa hai nước, đặc biệt số vụ “đụng độ” tăng lên nhanh chóng kể từ năm 2013, khiến cho khu vực này trở thành 1 trong 7 “điểm nóng” trên biển của thế giới.

Hy Lạp tuyên bố nhiều hòn đảo của nước này trên biển Aegean là các khu vực hàng hải theo luật pháp quốc tế song Thổ Nhĩ Kỳ liên tục bác bỏ quan điểm này. Hiện tại, Hy Lạp kiểm soát đảo phía Đông, còn đảo phía Tây do Thổ Nhĩ Kỳ nắm giữ.

Đặc biệt, việc phát hiện trữ lượng khí đốt khổng lồ trong khu vực Địa Trung Hải những năm gần đây đã làm dấy lên một cuộc tranh giành nguồn tài nguyên giữa Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập, cũng như Cộng hòa Síp và Israel. Thổ Nhĩ Kỳ đã tăng cường hoạt động khoan thăm dò ngoài khơi đảo Síp, gây ra sự phẫn nộ của nhiều nước trong khu vực và EU.

Khác biệt giữa chính sách của Mỹ và EU

Ngoại trưởng các nước Liên minh châu Âu (EU) đều thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với Hy Lạp trong tranh chấp chủ quyền hàng hải với Thổ Nhĩ Kỳ, thậm chí còn yêu cầu Thổ Nhĩ Kỳ ngừng các hoạt động thăm dò khí đốt tự nhiên tại khu vực ngoài khơi Địa Trung Hải. Ủy ban châu Âu (EC) đã đề nghị Ankara không thực hiện các bước đi đơn phương có thể khiến leo thang căng thẳng trong khu vực này. Đại diện cấp cao của EU phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại Josep Borrell tuyên bố EU sẽ thảo luận các biện pháp trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ tại Hội nghị thượng đỉnh dự kiến diễn ra vào ngày 24-9 tới.

Mới đây, các nước như Pháp, Italy và Cộng hòa Cyprus còn tiến hành tập trận hải quân với Hy Lạp như bày tỏ sự ủng hộ về mặt ngoại giao và quân sự đối với Athens.

Theo giới phân tích, động thái ủng hộ Hy Lạp của EU là hoàn toàn có thể hiểu được bởi những hành động gần đây của Thổ Nhĩ Kỳ không chỉ dẫn đến tình trạng gia tăng xung đột hơn giữa hai nước mà sẽ kéo theo những hậu quả nghiêm trọng khác đối với toàn bộ EU. Cụ thể, các tranh chấp hiện tại sẽ không phục vụ lợi ích an ninh của EU cũng như chính Thổ Nhĩ Kỳ ở Địa Trung Hải, bởi lẽ quan hệ giữa hai bên luôn là trụ cột để duy trì an ninh và ổn định của khu vực Đông Địa Trung Hải.

Trong khi đó, trên trang Twitter của mình, Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ cho biết nước này đã có cuộc tập trận chung trên biển giữa hải quân nước này với tàu khu trục USS Winston S. Churchill của Mỹ tại phía Đông Địa Trung Hải ngày 26-8. Thông báo trên được đưa ra vài giờ sau khi Hy Lạp tiến hành cuộc tập trận chung với Pháp, Italy và Cộng hòa Cyprus ở vùng biển phía Đông Địa Trung Hải.

Việc Mỹ tiến hành tập trận chung với Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy sự ủng hộ và những tính toán nhất định đối với Thổ nhĩ Kỳ, một thành viên của NATO. Giới quan sát cho rằng, Thổ Nhĩ Kỳ là quốc gia có vị trí chiến lược quan trọng, là cầu nối lục địa Á - Âu, eo biển mà Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát cũng là tuyến đường duy nhất ra vào Biển Đen, do đó chính quyền Washington vẫn luôn tìm cách thể hiện tầm ảnh hưởng lớn của mình trong khối và cố gắng kiểm soát Thổ Nhĩ Kỳ ở mức độ nhất định.

Hồng Hà (Theo VOV, TTXVN)