Lễ mừng cơm mới của đồng bào Xê Đăng

Sau một năm làm lụng vất vả, đúng ngày đầu tiên của năm mới, đồng bào Xê Đăng buôn Kon H’ring, xã Ea H’đing, huyện Cư M’gar tưng bừng tổ chức Lễ mừng cơm mới. Lễ mừng cơm mới là lễ hội quan trọng nhất và lớn nhất trong năm của người Xê Đăng. Lễ do cả buôn cùng đứng ra tổ chức.

Tại buổi lễ, già làng của buôn báo cáo với Yang về tình hình sản xuất của người dân trong buôn một năm qua, gửi đến Yang những lễ vật mà bà con tự sản xuất, đánh bắt được như cơm lam làm từ lúa nếp tự trồng, cá suối nướng, thịt gà, thịt heo… và cầu mong Yang tiếp tục ủng hộ, giúp mưa thuận gió hòa để công việc sản xuất được thuận lợi, bà con có cuộc sống no đủ, mọi người đoàn kết... Trong lễ mừng cơm mới của đồng bào Xê Đăng, buôn Kon H’ring có một món ăn không thể thiếu là thịt chuột nướng; chuột nướng dâng lên Yang phải là chuột đồng hoặc chuột rừng chuyên ăn lúa, bắp… Theo quan niệm của người Xê Đăng, chuột là kẻ thù của lúa, chúng thường xuyên phá hoại mùa màng nên chúng phải bị bắt và giết thịt tế lên Yang, nhờ Yang bảo vệ mùa màng. Là lễ hội lớn, quan trọng do cả buôn cùng tổ chức, nên từ sáng sớm, các gia đình đã thức dậy để chuẩn bị các món ăn như cơm lam, thịt heo nướng trong ống tre, số lượng ít nhiều tùy vào điều kiện kinh tế từng gia đình, nhưng bắt buộc gia đình nào cũng phải có. Rượu cần thì cứ 7 gia đình cùng nhau góp 1 ché. Đúng giờ tốt theo quy định của buôn, các gia đình  mang lễ vật ra nhà văn hóa buôn bày biện, sau đó, già làng đứng ra làm lễ cúng và mời Yang cùng về ăn cơm mới. Sau khi già làng làm lễ xong, cả buôn không phân biệt, già trẻ, lớn bé sẽ cùng nhau ăn cơm mới, uống rượu cần và múa hát, uống đến khi nào rượu trong ché nhạt, đến say mới về…

Những hình ảnh tại Lễ mừng cơm mới của đồng bào Xê Đăng, buôn Kon H'ring:

Từ sáng sớm, người dân trong buôn đã thức dậy để làm các món ăn, phụ nữ lo chuẩn bị món cơm lam

Các ống cơm lam sau khi nướng chín sẽ được lột bỏ lớp vỏ ngoài bị cháy đen trước khi mang ra nhà văn hóa buôn

Đàn ông thì lo chuẩn bị món thịt heo nướng trong ống tre

Cho thịt vào ống

Thịt heo còn được chia thành nhiều phần nhỏ, xâu thành từng xâu để chia cho những người già yếu, con trẻ không thể ra nhà văn hóa buôn tham dự lễ mừng lúa mới được

Trong Lễ mừng cơm mới của người Xê Đăng, buôn Kon H'ring không thể thiếu món thịt chuột đồng nướng

Trong khi các gia đình lo chuẩn bị các món ăn, thì ngoài nhà văn hóa buôn công tác chuẩn bị như: bày biện bàn lễ cúng; buộc rượu cần; mang các vật dụng cối, chày giã gạo chuẩn bị cho phần thi giã gạo cũng được tiến hành khẩn trương.

Chuẩn bị đàn T'rưng cho các tiết mục văn nghệ

Các gia đình mang rượu cần góp tại lễ mừng cơm mới

Rượu cần được buộc vào các bàn

Buộc rượu cần vào bàn lễ

Cối giã gạo được mang ra để chuẩn bị cho phần thi giã gao- một nghi thức không thể thiếu trong Lễ mừng cơm mới

Góp chày

Góp Nia

Các gia đình sau khi chế biến xong món ăn, đúng giờ sẽ gùi ra bày biện tại nhà văn hóa buôn

Bàn lễ vật cúng Yang sau khi được bày biện xong...

... Đội văn nghệ của buôn sẽ diễn tấu cồng chiêng và múa mời khách vào tham dự lễ hội. Họ đi vòng quay cây nêu và bàn lễ sau đó về chỗ ngồi

Sau khi mời khách, ổn định chỗ ngồi, mọi người sẽ im lặng nghe già làng của buôn là A Viết làm lễ cũng mời Yang về ăn cơm mới và tiếp tục phù hộ cho buôn trong năm tới

Già làng sẽ tự tay rót rượu cần, bóc cơm mới để mời mọi người

Sau khi già làng làm xong lễ, mọi người trong buôn không kể già trẻ, lớn bé, khách chủ... cùng ăn cơm, uống rượu cần...

Không phân biệt nam, nữ ai cũng được uống rượu cần. Uống đến khi nào rượu nhạt, say thì về

Bà mẹ trẻ dốc cạn ly rượu cần

Xen lẫn trong phần ăn uống, lễ mừng cơm mới còn diễn ra các tiêt mục văn nghệ và các trò chơi gắn liền với công việc sản xuất nông nghiệp hàng ngày.

Múa tái hiện lại nghi lễ đâm trâu

múa, hát Mừng gặt lúa đông xuân

Phần thi giã gạo giữa các đội trong buôn sôi động, đồng thời tái hiện lại quá trình sản xuất nông nghiệp

Gạo sau khi được giã thì đổ ra nia để sảy. Các đội tranh tài với nhau quyết liệt

Gạo sau khi giã, sảy xong thì được mang tới bàn để già làng và những người cao tuổi trong buôn chấm. Đội nào giã nhanh, gạo trắng sạch thì thắng cuộc

Lễ hội còn sôi động với các phần thi đẩy gậy, gậy bắt buộc phải là chiếc chày giã gạo

Thi kéo co bằng sợi dây thừng rất nhỏ, qua đó thể hiện sự dẻo dai cùng sức khỏe cơ bắp của những người con trai làm nông nghiệp

Trẻ con buôn Kon H'ring háo hức với lễ mừng cơm mới

Nụ cười lễ hội

Lễ mừng lúa mới do buôn Kon H'ring tự đứng ra tổ chức và duy trì hàng năm nhưng đã thu hút được rất nhiều người từ khắp nơi trong huyện, tỉnh về tham gia rất đông

L.V