Tháng Ba đi tảo mộ

Hằng năm, vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch, con, cháu, dâu, rể người Tày, Nùng dù bận đi đâu cũng không quên về tảo mộ cho những người thân đã khuất. Do đó, không chỉ ở miền núi phía Bắc mà dân tộc Tày, Nùng di cư vào Tây Nguyên sinh sống cũng vẫn duy trì tục lệ này.

Đối với người Tày, Nùng, ngày mùng 3-3 âm lịch được xem là “Thanh Minh” hay trong tiếng Tày còn gọi là “slạj mạ”, đây là ngày có ý nghĩa đặc biệt nhất trong năm. Ngay từ đêm mùng 2 (âm lịch), nhiều gia đình đã chuẩn bị gạo nếp, đậu đỗ, gà, hoa quả, tiền vàng, hương, nến… để sáng sớm mùng 3 có mâm cỗ thịnh soạn dâng kính lên bàn thờ tổ tiên và một mâm cỗ mang đến mộ người thân. Khi mặt trời mọc, các con cháu không ai hẹn trước nhưng mỗi gia đình đều có một mâm cỗ có đầy đủ xôi gà, rượu, trà, hoa quả, tiền vàng, hương khói… cùng nhiều vật dụng khác mang đến nghĩa trang có người thân yên nghỉ. Tại đây, tùy vào từng ngôi mộ mà người ta có cách tảo khác nhau: với ngôi mộ đã được xây cất, thân nhân tảo mộ bằng cách quét dọn, sơn sửa lại; còn với mộ chưa có điều kiện xây, các con cháu dùng cuốc, dao… dọn sạch cây, cỏ xung quanh rồi đắp đất cho mộ thêm cao, thêm đầy. Sau đó, cỗ được bày ra, một cây hoa được cắt khéo léo bằng giấy màu cắm trên ngôi mộ và những nén hương được thắp lên, các con cháu ngồi xung quanh hàn huyên chuyện trò, đến khi hương tàn cùng nhau thưởng thức rượu, trà, cỗ cùng với người dưới mộ.

Theo quan niệm của người Tày cổ, mỗi năm chỉ có một ngày người âm và người dương gặp lại nhau, nên việc trò chuyện, ăn uống cùng  nhau vừa giúp người sống thỏa nỗi nhớ mong, vừa giúp người chết vơi bớt nỗi cô quạnh. Và cũng chính dịp này, người đã khuất mới có dịp nhận được tiền vàng, giấy bạc, quần áo và cây hoa… của người còn sống gửi đi và cầu mong sức khỏe, cuộc sống sung túc cho cả năm.

Riêng ngôi mộ mới được chôn cất, người ta đi tảo sớm hơn một ngày, tức là ngày mùng 2 âm lịch, điều này thể hiện tình cảm sâu sắc, nặng lòng hơn đối với người mới khuất, song cũng  đều mang ý nghĩa tưởng nhớ, hướng về  nguồn cội.

Hương Xuân