FACEBOOK và vốn xã hội

Đối với sự phát triển của một phương tiện truyền thông, có ba giai đoạn khi xem xét thái độ của công chúng thường được nhắc tới: giai đoạn mê mẩn khi một phương tiện truyền thông mới ra đời, sau đó là giai đoạn bão hòa khi người ta chán ngán và bắt đầu tỏ hoài nghi về tác dụng của phương tiện truyền thông và cuối cùng là giai đoạn trưởng thành khi người ta biết phê phán và chọn lọc những nội dung phù hợp với nhu cầu của mình.

Trong những năm qua, trên các phương tiện truyền thông đại chúng, có nhiều bài viết đề cập sự thâm nhập của Facebook và những ảnh hưởng sâu rộng của nó đối với các lĩnh vực đời sống xã hội. Nhìn chung, sự ảnh hưởng của Facebook hiện nay thường được đánh giá đã vượt xa ảnh hưởng của một trang mạng xã hội. Cụm từ “lợi bất cập hại” thường được đưa ra như lời cảnh báo trong sự lựa chọn và ứng xử của giới trẻ đối với Facebook nói riêng và các trang mạng xã hội nói chung.

Tuy nhiên, với tư cách là mạng xã hội, Facebook có liên quan mật thiết đến vốn xã hội. Kết quả nghiên cứu “Facebook và vốn xã hội – Khảo sát một số nhóm thanh niên tại Thành phố Hồ Chí Minh” được công bố trên Tạp chí Khoa học Xã hội Thành phố Hồ Chí Minh, số 6 (190) 2014 đã chỉ ra mối quan hệ giữa việc sử dụng Facebook và một số chỉ báo của vốn xã hội như sự tin cậy xã hội, sự hài lòng với cuộc sống. Theo đó, có sự tương quan khá chặt chẽ giữa sự hài lòng cuộc sống và việc sử dụng Facebook. Chính sự hài lòng là điều kiện cho sự tin cậy xã hội – một yếu tố không thể thiếu để phát triển xã hội. Facebook đã “bắc cầu” cho người sử dụng xác lập các quan hệ và duy trì các quan hệ đó một cách dễ dàng với chi phí rất rẻ. Facebook dễ tham gia và không nhất thiết tạo ra những quan hệ gần gũi nhưng nó cho phép củng cố các mối quan hệ mật thiết đã tồn tại. Qua Facebook, những người thuộc loại hình vốn xã hội này tìm được những lời khuyên quan trọng, những giải pháp cho những tình huống khó khăn đang gặp phải. Việc thường xuyên tương tác trên Facebook có thể mang lại nhiều thông tin, nhiều nguồn lực mới có ích cho cuộc sống hiện tại cho người sử dụng, đặc biệt là giới trẻ.

Những thông tin trên có thể như là minh họa cho thấy, việc sử dụng Facekook ở giới trẻ đang có dấu hiệu bước vào giai đoạn trưởng thành. Đây là tín hiệu vui trong bối cảnh khá nhiều người đang hoài nghi và lo lắng về những ảnh hưởng tiêu cực của Facebook. Thật sự, khi người ta biết phê phán và chọn lọc những nội dung phù hợp với nhu cầu của mình thì các cá nhân sẽ biết tự chịu trách nhiệm với những lựa chọn thích hay không thích, bình luận như thế nào và cách thức khai thác cũng như sử dụng các thông tin trên Facebook. Lẽ tất nhiên, sự lựa chọn đó phụ thuộc vào việc chủ thể nhận thức như thế nào về tính hợp lý và cần thiết của thông tin.

Trương Thị Hiền