Văn hóa thế giới

"Mười gã da đen nhỏ thó" - tiểu thuyết hình sự hấp dẫn độc giả toàn cầu

Ten Little Niggers (Mười gã da đen nhỏ thó) hay And Then There Were None (Và rồi chẳng còn ai), một tiểu thuyết hình sự nổi tiếng của nữ nhà văn Anh Agatha Christie được Nhà xuất bản Collins Crime Club ấn hành lần đầu tháng 11-1939. Tiểu thuyết còn được chuyển thể thành phim dưới tên gọi Ten Little Indians (10 gã da đỏ nhỏ con). Tiểu thuyết nói về vụ án bí ẩn diễn ra trên Đảo Soldier Island với 10 chiến binh da đen đã bị thiệt mạng theo những cách bí hiểm khác nhau và tuyệt nhiên không hề để lại dấu vết của thủ phạm.

Ten Little Niggers được coi là một trong những tiểu thuyết hình sự xuất sắc và nổi tiếng nhất của Agatha Christie, với trên 100 triệu bản được bán ra khiến tác phẩm này trở thành tiểu thuyết hình sự "best seller" trong ngành công nghiệp xuất bản của nhân loại xưa và nay. Ngoài ra, Ten Little Niggers còn đạt nhiều kỷ lục khác, đặc biệt là kỷ lục chuyển thể, cả trực tiếp lẫn gián tiếp, dưới dạng ấn phẩm phim, truyền hình và sân khấu. Kể về 10 chiến binh da đen được xếp theo thứ tự bị thiệt mạng, như  Anthony James Marston, một thanh niên giàu có chỉ quan tâm tới cá nhân, không thèm để ý tới những người xung quanh, cách sống rất lập dị như  lái xe bạt mạng trên đường mà không quan tâm đến xung quanh; Ethel Rogers, nữ quản gia của Đảo Soldier Island, một phụ nữ trung niên với dáng vẻ mềm yếu nhưng tận tụy, chăm  chỉ; John Gordon Macarthur, vị tướng Thế chiến thứ nhất về hưu,  một người đàn ông độc thân sau khi vợ qua đời vì bệnh phổi; Thomas Rogers, quản gia Đảo Soldier Island, chồng của Ethel Rogers và cũng như vợ, Thomas Rogers là người tận tụy và chu đáo, kể cả sau khi vợ ông thiệt mạng; Emily Caroline Brent, một phụ nữ luống tuổi mộ đạo, từng quản lý một trại dưỡng lão nhưng lại có cá tính đặc biệt, khó gần, bà luôn đọc Kinh Thánh và viết nhật ký trước khi đi ngủ; Lawrence Wargrave, quan tòa về hưu, một mẫu người thông minh, bình tĩnh và biết cách "gỡ rối" các  tình huống diễn ra trên đảo; Edward George Armstrong, bác sĩ thành danh trên con đường công danh, sự nghiệp, giỏi khám nghiệm tử thi trong mọi tình huống thiệt mạng nhưng lại không tìm ra dấu vết về hung thủ hoặc phương thức gây án; William Henry Blore, cựu thanh tra cảnh sát kiêm thám tử tư và sẵn sàng lên đường một khi có lời mời, đặc biệt có nhiều kinh nghiệm điều tra; Philip Lombard, cựu lính đánh thuê, người từng tham chiến ở nhiều nơi trên thế giới. Lombard tới Đảo Soldier Island theo lời mời điều tra của một người bí ẩn; Vera Elizabeth Claythorne, một giáo viên trẻ kiêm nghề bảo mẫu, thư ký, Claythorne  là người hiền lành song dễ bị kích động, những cái chết diễn ra liên tiếp làm cho cô gái trẻ này sợ phát khiếp.

Nội dung chuyện có thể tóm tắt như sau, vào cuối năm 1930, có 8 vị khách da đen"nhỏ người thấp bé" gồm đủ mọi tầng lớp, lứa tuổi được mời tới nghỉ tại ngôi biệt thự trên Soldier Island, một hòn đảo nằm chơ vơ ngoài khơi Devon. Sau khi được chở tới đảo, họ nhận thấy rằng chủ ngôi biệt thự, người được cho là đã mời họ không hề có mặt, thay vào đó, ra đón tiếp lại là hai người quản gia, cặp vợ chồng Thomas và Ethel Rogers. Mỗi người khách lần lượt phát hiện trong phòng ngủ tiện nghi của mình một bài đồng dao mang tên Ten Little Soldier Boys (10 chú lính nhỏ con) với nội dung tiên đoán về nguyên nhân cái chết của 10 con người này.

Sau bữa ăn tối đầu tiên, tám người khách tập hợp trong phòng lớn để bàn luận về sự vắng mặt của chủ nhà, bất ngờ chiếc máy hát chạy đĩa phát lên ca khúc Swan Song (Bài ca thiên nga) với một giọng điệu đầy bí ẩn kết án cả 10 người có mặt trên đảo (kể cả cặp vợ chồng người quản gia Thomas và Ethel Rogers) bởi họ đều đã phạm tội giết người, những tội ác mà tòa án thông thường không xét xử. Chẳng hạn, Anthony Marston từng cán chết 2 em nhỏ trong lúc lái xe bạt mạng; Thomas và Ethel Rogers từng cố tình bỏ mặc người chủ của mình ốm yếu đến chết để vơ lấy tài sản thừa kế; John Macarthur từng ra lệnh cho người tình của vợ mình tham gia một nhiệm vụ tự sát trong chiến tranh để gián tiếp giết anh ta; Emily Brent từng đuổi một cô gái giúp việc nghèo khi cô mang bầu, khiến cô đi tới chỗ tự vẫn; Lawrence Wargrave từng kết án tử hình Edward Seton vì tội giết người mặc dù có bằng chứng cho thấy anh ta vô tội; Edward Armstrong từng phẫu thuật trong lúc say rượu khiến cô gái bệnh nhân qua đời ngay trên bàn mổ; William Blore từng đưa ra bằng chứng giả để tòa án kết tội một người tham gia vụ cướp nhà băng, người này sau đó đã chết trong tù; Phillip Lombard từng bỏ rơi đoàn tùy tùng 21 người bản địa khiến họ chết đói ở châu Phi; Vera Claythorne từng cho phép Cyril Hamilton, cậu bé mà cô là bảo mẫu, bơi ra quá xa khiến cậu bé bị chết đuối. Mười người phát hiện rằng mình đã bị lừa ra đảo để trả giá cho tội ác mà họ đã gây ra, số phận của họ ứng với 10 bức tượng nhỏ đặt trên bàn ở phòng khách, mỗi người chết, một pho tượng này tự nhiên biến mất ...

Agatha Christie (9-1890-1-1976), tên khai sinh là Agatha Mary Clarissa, Lady Mallowan, từng được phong tước hiệu DBE (Nữ hiệp sĩ Hoàng gia Anh) nhà văn trinh thám lừng danh, bút danh Mary Westmacott, với kỷ lục trên 66 tiểu thuyết trinh thám, được mệnh danh là "Nữ hoàng trinh thám", nhà văn sáng tạo nhất ở thể loại này. Bà đã được Sách kỷ lục Guinness Thế giới (GWR) tôn vinh là nhà văn có tác phẩm bán chạy nhất mọi thời đại ở thể loại trinh thám, đứng thứ hai nếu tính trùng cả các thể loại khác, chỉ xếp sau nhà soạn kịch,  William Shakespeare. Ước tính có khoảng 1 tỷ bản in bằng tiếng Anh và khoảng 1 tỷ bản in khác bằng 103 thứ tiếng nước ngoài về những tác phẩm của Christie đã được tiêu thụ trên quy mô toàn thế giới. Những tác phẩm nối tiếng của Agatha Christie có  The Mousetrap (Cái bẫy chuột) đang giữ kỷ lục cho nội dung vở kịch được công diễn lâu nhất trong lịch sử sân khấu London, ra mắt lần đầu tại rạp Ambassadors Theatre ngày 25-11-1952 và vẫn tiếp tục được diễn cho đến ngày nay với tổng cộng trên 20.000 buổi diễn. Năm 1955, Christie là người đầu tiên được nhận giải thưởng Grand Master Award của Hội nhà văn trinh thám Mỹ . Hầu như tất cả tác phẩm của bà đều được chuyển thể thành phim, một số tác phẩm đã được chuyển thể nhiều lần như Murder on the Orient Express, Death on the Nile, 4.50 From Paddington, nhiều tác phẩm cũng được chuyển thể thành phim truyền hình hoặc trò chơi điện tử.