Hội Lồng Tồng trên cao nguyên

Đến hẹn lại lên, cứ vào ngày mùng 6 tháng Giêng âm lịch hằng năm, người Tày, Nùng ở xã Cư M’gar (huyện Cư M’gar) và bà con các địa phương lân cận lại nô nức tập trung đến cánh đồng bằng phẳng ở thôn 3, xã Cư M’gar để tổ chức lễ hội Lồng Tồng (theo tiếng Tày Lồng là xuống, Tồng là đồng; Lồng Tồng nghĩa là xuống đồng). Đối với người Tày - Nùng, đây là lễ hội đầu tiên của một năm mới và được xem là hoạt động tín ngưỡng cầu cho mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu, đời sống ấm no. Vì vậy hội Lồng Tồng còn có tên gọi khác là hội cầu mưa, hội cầu mùa.

Hội Lồng Tồng đã tồn tại trong văn hóa của người Tày, Nùng từ lâu đời. Những năm đầu họ di cư từ các tỉnh miền núi phía Bắc vào Tây Nguyên xây dựng cuộc sống mới, điều kiện còn khó khăn, không duy trì được lễ hội. Mấy năm gần đây, đời sống đã được ấm no, sung túc, hội Lồng Tồng lại được khôi phục, bảo tồn và phát huy trên quê hương mới. Đặc biệt được sự quan tâm, giúp đỡ, tạo điều kiện của chính quyền địa phương, ngày hội càng được tổ chức thuận lợi và quy mô hơn.

Trước ngày diễn ra lễ hội, ngoài đồng của thôn được dọn dẹp sạch sẽ. Lễ vật không thể thiếu là gà trống thiến luộc, thịt lợn quay, xôi, bánh chưng, bánh dày, bánh khảo, bánh khẩu si, trứng vịt luộc được nhuộm đủ màu sắc, ngũ quả, gạo, rượu và nước lá chanh. Lễ cầu khấn cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt được thực hiện do các thầy tào (thầy cúng) tiến hành. Tiếp đến là phần hội với nhiều hoạt động mang đậm bản sắc dân tộc đã tạo nên sự rộn ràng, náo nức, thu hút đông đảo người dân tham gia. Nếu như vào ban ngày các trò chơi dân gian như qua cầu kiều, tung còn, đi cà kheo, bịt mắt đánh trống, đánh cù, kéo co, thi gói bánh chưng, giã bánh dày… được tổ chức náo nhiệt; người thắng cuộc ở mỗi trò chơi được thưởng một món quà nhỏ… thì đêm đến thi hát then, hát lượn, đàn tính và giao lưu văn nghệ càng làm say đắm lòng người.

Giao lưu văn nghệ của các dân tộc trong đêm hội Lồng Tồng xuân Quý Tỵ

Có lẽ Tung còn là một trò chơi đặc trưng nhất của dân tộc Tày, Nùng. Để chuẩn bị cho phần thi này, ở giữa đám ruộng lớn được chọn làm địa điểm lễ hội, người ta dựng một cây mai cao từ 20-30m làm cột. Trên đỉnh cột có uốn vòng tròn đường kính 50-60cm dán giấy hai bên, đề chữ Nhật, Nguyệt tượng trưng cho mặt trời và mặt trăng. Quả còn được làm bằng vải màu, trong nhồi gạo hoặc ngô, có tua rua nhiều màu sắc. Theo quan niệm của người Tày, Nùng, trong ngày hội có người tung còn trúng vòng tròn làm rách giấy thì năm đó làm ăn mới thuận lợi, mưa thuận gió hòa. Nhưng để tung trúng vòng tròn không hề đơn giản, đòi hỏi người chơi phải có sức khỏe và sự khéo léo. Trong trò chơi này, nam nữ thanh niên còn thi tung còn cho nhau, chàng trai thấy ưng ý cô gái nào, thì tung quả còn cho cô gái đó, nếu cô gái bắt lấy quả còn, chứng tỏ cô gái cũng mến chàng trai, tương tự như trò chơi ném Pao của người Mông ở miền núi phía Bắc.

Ai đã từng đến dự hội Lồng Tồng cùng người dân nơi đây có lẽ sẽ không thể quên không khí náo nức cùng những sắc màu rực rỡ của những bộ trang phục truyền thống của người dân từ già, trẻ, lớn, bé đến vui chơi và hình ảnh các thiếu nữ e thẹn với đôi má ửng hồng trước những chàng trai tung còn tìm bạn dưới cái nắng của đất trời Tây Nguyên dường như càng làm mùa xuân thêm hồng.

Nguyễn Trung Hải