Mùa thay lá

Tháng năm ồn ào những chùm hoa phượng đỏ, râm ran lời từ biệt của ngàn ve, đó cũng sự bịn rịn đáng yêu của các lớp học trò phải xa trường, xa lớp. Xa gia đình, người thân, bạn bè để lên thành phố, lên tỉnh dự thi vào các trường đại học. Ngôi trường huyện bé nhỏ thân yêu đã gắn bó với họ từ lớp sáu tới lớp mười hai, nghĩa là sáu năm dài đăng đẳng họ ngồi bên nhau, sẽ rời xa. Biết bao kỷ niệm vui buồn, thương nhớ sẽ thành hành trang mà họ luôn mang theo mình vào ngày mai. Thứ hành trang ăm ắp kỷ niệm đẹp của tuổi thanh xuân mà họ sẽ chẳng thể nào quên trên suốt quãng đường đời còn lại.

Nhan là con nhà nghèo nhưng học giỏi, chữ viết đẹp nhất lớp, nhất trường. Sáu năm học, đều đặn sáu tờ báo tường được cô chủ nhiệm giao cho Nhan làm. Dẫu nội dung có thể chưa là xuất sắc so với các tờ báo tường của các lớp khác, nhưng năm nào tờ báo của lớp Nhan cũng được giải.

Nhan không phải là con gái, mặc dù cái tên nghe rất nữ tính. Ở quê, người ta đặt tên con không quá cầu kỳ, hoặc là theo cha, hoặc là theo mẹ. Nhan là cái tên được đặt theo mẹ, mẹ Nhan tên Hồng. May mà cha Nhan mất sớm, nếu không, sẽ có thêm các tên khác như Bạc, như Phận nữa thì cũng không có gì là lạ.

Nhà Nhan cách trường huyện năm cây số, trong một làng quê thanh bình như bao làng quê thanh bình khác, có dòng sông hiền hòa, có ruộng lúa, bờ tre. Làng cũng nghèo, đa phần là mái lá. Một con đường đất đỏ quạch duy nhất xuyên suốt hai đầu làng. Ngày ngày, Nhan đi về trên chiếc xe đạp cà tàng, vừa đi học vừa đi chợ, nghĩa là mẹ dặn mua gì thì Nhan mua đó. Khi thì con cá, mớ rau; lúc thì bìa đậu, quả cà. Nhan hiền tính, giỏi giang nên được nhiều người yêu mến. Cả cái chợ huyện đó không ai là không biết Nhan, không ai nói thách giá với anh bao giờ. Đã thế, họ còn cho thêm tí đỉnh khi Nhan mua một thứ gì đó. Ngày, học một buổi, một buổi ra đồng phụ mẹ. Mười tám tuổi Nhan thành người lớn, người lớn theo kiểu nhà quê. Nghĩa là có thể lấy vợ, lấy chồng, có thể tự ăn, tự làm được. Còn so với cư dân thành phố thì cái tuổi đó quá là non nớt, kinh nghiệm sống chưa có gì, khó mà tự lập . Mẹ Nhan khuyên anh học hết bậc đại học để có tương lai sáng sủa hơn. Mẹ anh có thể lo cho anh chu toàn được miễn là anh phải cố gắng.

- Con phải ráng học để thoát khỏi cái nghèo truyền kiếp của cái làng này. Đất không rộng, người lại đông, ăn vào lưng nhau được sao ?

Nhan nghe lời mẹ, thi vào ngành sư phạm, ngành học mà dạo đó chẳng mấy người đeo đuổi, ra trường là có việc làm ngay. Bởi ngoài đồng lương giáo chức ra thì chẳng thể kiếm thêm được gì; không như nha khoa, bác sĩ hay kỹ sư. Ở đó Nhan và Thu quen nhau. Họ nuôi nấng tình yêu bằng cả tấm lòng chân thật, bằng nghị lực và khát vọng của tuổi trẻ. Ngày ra trường Thu đỗ thủ khoa nên được ưu tiên chọn trường về công tác. Thu chọn trường huyện nơi Nhan học ngày nào. Nhan cũng xin được về đó, bởi gia cảnh một mẹ một con. Rồi họ lấy nhau, sinh cho nhau một cô con gái xinh đẹp, bụ bẫm. Họ ở trung tâm huyện, được thuê nhà của nhà nước, cuộc sống tương đối êm ả. Sẽ chẳng có gì để thở than nếu như bà Hồng, mẹ Nhan không giẫm phải mìn con cóc tiện mất một bàn chân. Bị nhiễm trùng nên bác sĩ cắt bỏ tới khớp gối và bà phải đi nạng gỗ. Công việc ruộng vườn đành thôi, bà sống nhờ hạt thóc ít ỏi của người cấy rẽ.

Hục hặc vì lo trông con, lo dạy và phải chợ búa nấu nướng, Thu đay nghiến chồng: “Nhìn người ta mà buồn, mà tủi hổ. Người ta xe đưa xe rước, ăn uống thỏa thuê, còn mình phải nhịn đói, nhịn khát, nhịn ăn, nhịn mặc, nhịn sắm sửa để tiền cho người ta nuôi mẹ…”. Bị vợ đay nghiến cũng phải, bởi Nhan ngoài giờ lên lớp là phi ngay xe máy về với mẹ, do bà thường xuyên đau ốm. Nhan tính bán nhà đưa mẹ lên ở cùng vợ chồng anh, nhưng mẹ anh không đồng ý. Bà bảo:

- Mẹ chồng, nàng dâu thường khó ở. Càng khó ở hơn khi phải sống trong nhà và ăn vào đồng lương của cô ấy.

Nhan phân trần :

- Mẹ già rồi, trông cháu, trông nhà là thích hợp mà lại vui. Mẹ sống ở đây một mình, gió máy, bệnh hoạn chẳng ai hay, ai biết.

Nhan nói mấy thì nói nhưng bà vẫn quyết không đi. Nhan quá khó xử, bởi nếu phải kéo dài tình cảnh này thì không ổn, hạnh phúc gia đình anh và Thu chắc chắn chẳng còn bền chặt như ngày nào. Anh không thể bỏ mặc mẹ ốm đau một mình như thế này. Nhan nói như khóc :

- Vậy là mẹ chẳng thương con rồi.

- Con nông cạn quá con ạ. Vườn tược, mồ mả cha mày mà mày đòi bán đi thì chẳng còn thể thống gì. Ngóc đầu lên sao nổi con ơi.

Nhan đành chịu. Đành chịu sự chia tay của Thu, khi mà Thu không chịu nổi vất vả vừa làm mẹ, vừa làm tròn bổn phận người thầy.Thu xin thuyên chuyển về gần nhà mẹ đẻ để gửi con cho bà trông nom và dạy học ở đó. Ở nhà mẹ đẻ, Thu không phải làm lụng gì, nhà mua bán nên có đồng ra đồng vào. Đêm ngồi soạn giáo án còn có ly sữa hay bát cháo thịt bằm nóng hôi hổi mà mẹ cô thường bồi dưỡng cho cô. Điều đó chưa bao giờ có khi sống với Nhan, có chăng là củ khoai lạnh ngắt hay bát nước chè nhạt thếch. Giờ thì Thu tha hồ áo lượt quần là, không nhếch nhác như trước, thản nhiên nhìn đời bằng con mắt màu xanh. Thu thường đi đây đi đó, họp lớp, liên hoan sinh nhật bù khú với bạn bè thân và chưa thân.

- Phục cô quá, dám nghĩ, dám làm. Dám thoát ly ra khỏi cái nghèo kiết xác.

Thu cười cười. Nghe thì văn vẻ đấy, có góc có cạnh đấy. Bởi Thu còn rất đẹp. Đôi mắt Thu to đen lay láy, riềm mi cong vút, cái nhìn sâu thăm thẳm. Đôi môi chín mọng, không son sáp gì mà vẫn đỏ mọng. Làn da nõn nuột, mịn màng luôn mời mọc. Thu giật thót mình bởi những lời ngợi khen mang tính khích lệ nhưng đầy nhục dục của ai đó. Làm sao người ta biết được những rối bời trong lòng cô, cô tìm vui chẳng qua để khỏa lấp cái khoảng trống quá lớn khi phải xa chồng. Thật lòng thì cô cũng ân hận việc mình làm nhưng không thể khác được. Cô là kẻ có tội, trốn chạy hạnh phúc của mình, trốn chạy tình yêu của chồng rất mực thương cô và hiếu thảo với mẹ. Không dám cùng chồng chia sẻ gian lao, vất vả, nghèo khó nhất thời, cô thẹn trong lòng khi đứng trên bục giảng, giảng về đạo đức với đám học trò nhỏ thân yêu của mình. Còn Nhan rất buồn nhưng biết phải làm sao. Hằng tháng Nhan đem lương về cho vợ, biếu mẹ vợ những thứ cây trái có trong vườn nhà và mua cho con vài ba hộp sữa nhưng chẳng nghe Thu nói năng gì. Qua nửa năm, lòng tự ái trong Nhan trỗi dậy, Nhan chuyển tiền lương của mình vào thẻ ATM của Thu mà không phải tới lui làm gì nữa. Căn gác hạnh phúc của hai người bỏ ngỏ, Nhan về ở với mẹ đẻ tiện cơm nước chăm bà.

Ba năm trôi qua, ba mùa hoa phượng nở, hơn ngàn ngày nhớ thương, chờ đợi. Nhan gầy hơn trước, da đen nắng gió nên trông chững chạc và đạo mạo. Nhan hoàn thành xuất sắc công việc dạy học của mình, lớp do Nhan phụ trách không có trò yếu kém, được hiệu trưởng khen ngợi hằng năm. Người ta càng khen ngợi Nhan bao nhiêu, thì người ta càng oán trách Thu bấy nhiêu bởi cô không làm tròn phận sự của người vợ hiền, dâu ngoan. Thương Nhan vất vả quá, hội đồng nhà trường đề bạt anh lên làm phó hiệu trưởng phụ trách tổ chức để có nhiều thời gian chăm sóc mẹ hơn khi không phải thức khuya, dậy sớm soạn giáo án lên lớp. Giờ thì Nhan có điều kiện viết lách, hết cái khó ló cái khôn, mỗi tháng được đăng vài ba truyện ngắn lên báo là có kha khá tiền. Chuyện học hành thi cử, chuyện nhà trường, chuyện học sinh quậy phá luôn là đề tài nóng bỏng mà các báo thường quan tâm. Với đề tài ấy, viết suốt đời cũng chẳng hết. Hôm nay cũng thế, Nhan đem cái USB có truyện ngắn viết từ đêm qua ở nhà lên gửi email cho tờ báo thân thích. Như thường lệ, Nhan nhìn vào sổ công tác giải quyết một số công việc tồn đọng. Giở sổ công văn đến xem công điện hoặc thư từ, khi việc công đã hoàn tất thì Nhan mới làm việc riêng. Giật thót người bởi nét chữ thân thương của Thu ngoài chiếc phong bì lớn gửi cho phòng tổ chức của nhà trường. Đó là đơn xin thuyên chuyển về lại trường với lý do rất chính đáng là cực chẳng đã phải về nhà mẹ đẻ và công tác ở đó, bởi ở đây con của Thu không có ai trông giữ. Bây giờ thì cháu đã hơn ba tuổi, đủ để vào học trường mầm non của huyện nhà. Ba năm xa chồng vì lo cho con đó là sự hy sinh quá lớn của người đàn bà. Thu không phản bội tình yêu, không chạy theo tiền tài danh vọng, không nhăng nhít trai gái với ai. Hơn nữa bộ môn hóa do Thu phụ trách giờ vẫn chưa có thầy, cô thay thế, có chăng là kiêm nhiệm. Nhận Thu về trường là hợp lẽ quá, Nhan chờ sự đồng thuận của hiệu trưởng là chuyển đơn lên phòng giáo dục huyện. Chẳng phải chờ đợi lâu, nửa tháng sau có quyết định bố trí công tác của phòng giáo dục gửi về, Nhan mang thẳng qua nhà vợ.

- Quyết định của em đây rồi, sao em không nói gì với anh.

- Em tính cho anh bất ngờ.

- Bất ngờ đến ba năm ?

- Phải, thay vì nghỉ hè em đưa con về với anh thì không nghiệm hết lòng anh được. Ba năm là khoảng thời gian đủ để người ta nhìn lại mình, thấy mình. Hơn nữa, ba tháng hè em cũng kiếm được khá tiền do dạy thêm và anh cũng có nhiều thời gian hơn chăm sóc cho mẹ.

- Em không ghét mẹ anh nữa ư.

- Em có ghét gẫm mẹ bao giờ đâu, chẳng qua nghèo quá hóa cùn.

- Anh cảm ơn em.

- Tiền lương của em cộng với tiền anh gửi, trong tài khoản của em giờ có gần hai trăm triệu đồng rồi đủ để tậu một căn nhà nho nhỏ. Ba năm anh có mấy mảnh tình rách, tình lành rồi ?

- Nghèo sát đáy đời như anh, ai thèm. Rách cũng không, còn lành thì quá đắt đỏ.

Thu thấy chồng chẳng thay đổi gì, vui vui, tếu tếu như ngày nào. Chẳng tranh cãi, chẳng than thở, chỉ chăm chú vào công việc kể cả việc nuôi mẹ. Giờ thì Thu nghĩ sẽ thương mẹ anh hơn, sẽ chăm sóc cho bà nhiều hơn, bù lại những suy nghĩ đau buồn của bà do Thu gây ra trước đó. May mà hạnh phúc còn, may mà Thu và Nhan giữ được tư cách của một nhà giáo. Thu chạy đi mua hai lon sữa Ensure ngoại đắt tiền trao chồng đem về biếu mẹ. Nhan rưng rưng :

- Em mua thứ đắt tiền này làm gì, mẹ anh làm sao dám uống.

- Anh nói lạ, bệnh mà không ăn uống thì  làm sao khỏi.

- Uống chớ, nhưng hương đồng cỏ nội thôi. Dielac Mama, hàng Việt Nam chất lượng cao là được rồi. Thua gì sữa Mẽo đâu em.

Thu cười, Nhan cũng cười. Họ chia tay nhau trong hạnh phúc hẹn đến kỳ nghỉ hè sẽ sum họp.

Lý Thị Minh Châu