Ngọn đèn dầu tuổi thơ

Bất chợt trên chiếc màn hình vi tính của tôi có xuất hiện chút ánh sáng vàng, cả hình ảnh mẹ đang tiến lại gần tôi. Dưới ánh sáng của ngọn đèn dầu, khuôn mặt mẹ trông có vẻ khắc khổ, bàn tay nhiều nếp nhăn. Và những ký ức từ đâu ùa về trong tôi. Tôi thương mẹ, thương những ngày ấu thơ bên mái tranh nghèo, bên ngọn đèn dầu giữa cánh đồng lúa chín với tiếng ếch kêu đêm, tất cả như một nỗi ám ảnh khôn nguôi.

Minh họa: Trà My

Không biết ngọn đèn dầu có từ khi nào, chỉ nghe ngoại tôi bảo rằng nó đã có từ lâu lắm rồi. Mặc dầu sau này có ánh sáng của đèn điện thay thế, nhưng ngọn đèn dầu vẫn chiếm một vai trò trong tâm linh của mỗi người con đất Việt. Mỗi khi có người “nhắm mắt xuôi tay” thì ngọn đèn dầu được thắp sáng trong ba ngày ba đêm liền, để đưa linh hồn người vừa khuất về thế giới bên kia. Không đơn thuần là vật dụng tầm thường trong mỗi gia đình Việt, ngọn đèn dầu đã chiếm một vị trí không nhỏ trong tâm linh của mỗi người.

Ngọn đèn dầu còn là chốn quần tụ của lũ thiêu thân, cứ thấy ánh sáng là chúng bay vào, và chết luôn trong ngọn đèn dầu ấy. Ngày còn bé thơ, tôi cho chúng là một lũ ngốc. Cứ thấy ánh sáng là đâm đầu vào, để rồi chết hết lớp này đến lớp khác. Lớn lên, tôi ngộ ra rằng, đôi lúc trong cuộc đời, có nhiều trường hợp dẫu biết sẽ có một kết cục đau đớn, nhưng nhiều người vẫn cứ lao vào “ngọn đèn” của sự ham muốn. Và điều đó được người đời đặt cho một cái tên là: Mù quáng.

Ngọn đèn dầu theo tôi suốt những ngày còn cắp sách đến trường. Khi màn đêm buông xuống, và khi gà bắt đầu gáy sáng, là hai thời điểm để tôi lọ mọ mang chiếc đèn dầu ra thắp sáng, vì ngày ấy chưa có điện. Dưới ánh trăng, bên góc hiên nhỏ là nơi để gia đình chúng tôi sum họp, ăn tối. Và dưới ngọn đèn dầu, là nơi mà chúng tôi ươm mầm hy vọng cho tương lai. Vất vả là thế, nhưng chúng tôi vẫn không ngừng cố gắng, để hy vọng vào một ngày mai tươi đẹp.

Và trong đêm tối tĩnh mịch, chỉ có tiếng côn trùng rỉ rả ngoài cánh đồng xa, mẹ thường kể những câu chuyện cổ tích, những câu chuyện về cuộc đời để răn dạy chúng tôi. Sau này, khi ánh điện xuất hiện ở khắp các thôn xóm thay thế dần ánh sáng của đèn dầu, máy bơm nước thay thế giếng nước đầu làng, thì tóc mẹ tôi đã lấm tấm bạc, và chúng tôi đã vào đại học.

Đèn điện xuất hiện, nhưng chiếc đèn dầu vẫn như người bạn chung thủy của người dân quê tôi. Những trận mưa lũ miền Trung, mỗi gia đình thường trang bị cho mình một cây đèn dầu. Ngọn đèn leo lét chập chờn trước sự lên xuống của con nước, mặc cho sự đe dọa của những trận lũ đến rồi đi.

Cứ mỗi khi đêm về, dưới từng mái lều tranh, những ngọn đèn dầu dân dã, bình dị, hiền lành như bao người dân quê vẫn cứ tỏa sáng. Mỗi ngọn đèn như một vì sao nhỏ, mang đến sự ấm áp cho con người. Bên ngọn đèn dầu, mẹ vá áo, cha thức khuya canh chừng con nước lên xuống, và chúng tôi vô tư nằm ngủ từ khi nào, mặc cho những cơn gió gầm ghè chạy qua.

Trong khoảng thời gian xa nhà, sống ở thành phố, có những đêm cúp điện. Tôi mang ngọn đèn dầu ra thắp sáng. Trong đêm tối tĩnh mịch, dưới ánh sáng hiu hắt của ngọn đèn, tôi như sống trong thế giới của riêng mình. Tôi nhớ về những ngày đã qua.

Cuộc sống ngày càng hiện đại và đang đổi mới từng ngày, từng giờ. Nhưng ngọn đèn dầu, giếng nước đầu làng, mái tranh nơi quê nhà khiến tôi không thể nào quên được. Bởi nó giản dị, đơn sơ nhưng rất đỗi thiêng liêng đối với mỗi người khi sinh ra và lớn lên bên gốc rạ. Nó như một nỗi ám ảnh về những ký ức đã qua, như nỗi ám ảnh của tôi về cái bóng của mẹ, của cha lam lũ in trên vách bên ngọn đèn dầu, mỗi khi tôi ngồi học bài ở cái ngày xa xưa ấy…

Thanh Trâm