Bâng khuâng ngọn khói chiều

Không có định nghĩa nào về mùi khói chiều. Đó là một “hỗn hợp” mùi của ruộng đồng, mùi của gạo thơm, mùi của cơm bị cháy sém, hay mùi của những mái tranh ẩm ngún khói, mùi của cá kho quẹt… Và với tôi, đó còn là mùi của nhớ, mùi của thương. Nó gắn với tuổi thơ của mỗi người.

Minh họa: Trà My

Vào những buổi chiều cuối năm của thời gian về trước, khi còn cắp sách đến trường. Chiều chiều, tôi thường cùng mẹ bì bõm dưới ruộng sâu để cấy lúa. Nhìn những lọn khói chiều bắt đầu vương vãi trên từng mái nhà, tôi thường liên tưởng đến buổi cơm tối đầy hứa hẹn và hạnh phúc, đầy ắp tiếng cười của gia đình tôi. Bữa cơm tối có cá rô đồng kho, có cơm gạo nếp với chén muối mè.

Những năm về trước, khi sự tiến bộ khoa học chưa gõ cửa ghé thăm vùng quê nghèo như quê tôi, thì mỗi gia đình đều sử dụng bếp củi. Củi ở đây chính là những loại củi thông, củi ổi, củi xoài… Khi đun cháy thì các loại củi tỏa ra bao hương thơm phả vào trong gió. Tôi rất nhạy cảm với những thứ mùi vị khác nhau, nên dễ dàng nhận biết đặc điểm của từng thứ mùi từ củi cháy. Đó có khi là mùi ổi chín của củi ổi, mùi ngai ngái của củi thông, mùi hăng hắc của củi ớt…

Và kể cũng lạ, mùi khói bếp ấy đã gắn bó với những con người sinh ra và lớn lên từ gốc rạ. Đó như một phần không thể thiếu trong cuộc đời của họ. Lúc còn nhỏ, mẹ tôi thường dậy sớm nhen lửa để nấu những loại cháo nghêu, cháo lươn cho chúng tôi lót dạ đến trường.

Mùi khói bếp còn vương trên tóc mẹ, và vương vào lòng tôi bao nỗi nhớ. Đôi lúc dậy sớm ngồi học bài, bóng mẹ nhập nhòa trong từng lọn khói bếp, mà mẹ tôi thường dùng lá tre để nhen lửa.

Những vật dụng ngày ấy thật đơn giản. Chỉ cần hai cục gạch với hai thanh sắt chắn ngang là đã tạo ra một cái bếp đơn giản để tha hồ nấu nướng. Có khi dùng củi để nấu, có khi dùng rơm…Và tôi thường có phép so sánh nhỏ, tôi thấy cơm nấu bếp củi lúc nào cũng ngon hơn so với cơm nấu bằng điện, hay gas.

Tôi vốn là người “hoài cổ”, tôi thích nghe những bản nhạc xưa, thích những gì thuộc về cổ xưa. Vì vậy, mỗi khi có dịp về quê, ngồi bên ngoại, tôi thường thay ngoại nấu cơm bằng củi ổi mặc dù bây giờ nhà ngoại đã có bếp điện và bao thiết bị khác. Sau khi nấu cơm xong, tôi thường dùng than để nướng khoai. Mùi cơm chín sém, mùi khoai nướng, hòa với mùi khói bếp mới tuyệt vời làm sao. Có lẽ vì thế mà mùi khói bếp, đã làm không biết bao người con đi xa luôn nghĩ và nhớ về nó.

Công tác ở quê người mà nhớ đến quê nhà, nhớ ngọn khói chiều, nhớ ruộng đồng, nhớ đôi mắt buồn của mẹ… Rồi một mai trở về thành phố, những ngọn khói chiều ấy sẽ phập phồng theo dòng ký ức xa xăm.

Thanh Trâm