Lời ru chiếc nón

Mẹ tôi phải vào tận núi cách nhà khá xa để tìm lá mật cật (giống lá cọ) về chằm nón. Lá hái về phơi khô rồi dùng hòn than nóng bọc trong miếng vải bố dày làm bàn là là thật phẳng, thật bóng. Sau khi làm phẳng lá, mẹ sẽ dùng kéo cắt chéo đầu trên rồi lấy kim xâu lại, chừng 24 - 25 chiếc lá cho một lượt sau đó rải đều chúng lên khuôn nón. Khuôn nón hình chóp nhọn, là cái khung được làm từ các nan tre uốn thành hình vòng cung từ thấp lên cao theo hình chóp. Trên khuôn đã đặt sẵn sườn nón là những thanh tre nhỏ, chuốt đều, nhẵn. Khi lá đã yên vị trên sườn mẹ sẽ dùng dây cột chặt lá nón với khung nón rồi dùng cước để khâu chúng lại. Công đoạn này phải khéo, phải khâu cho đều tay để chiếc nón thanh nhã, sắc sảo, nếu để chỗ dày chỗ thưa nón sẽ vụng, mất đẹp. Sau khi nón đã thành hình, ở nan thứ ba và thứ tư sẽ dùng chỉ đôi kết đối xứng để làm quai. Trước khi giao cho khách thì quét nhẹ một lớp dầu bóng bên ngoài làm tăng tính thẩm mỹ và độ bền cho nón.

Minh họa: Trà My

Công việc vất vả nhưng mẹ làm rất bền bỉ và hứng thú. Giá nón rất rẻ, thu không đủ bù công nhưng mẹ bảo thấy ai đó đội chiếc nón do tay mình làm thì cảm thấy rất vui. Được ngồi làm nón, mẹ có cảm giác đang làm người kế thừa gia sản của bà ngoại. Mẹ nói mẹ biết nghề này nhọc công mà chẳng có thu nhập song biết cách làm nón thì đó đã là “tài sản” vô giá rồi.

Mẹ kể, ngày mẹ về nhà chồng, ngoại âu yếm, bịn rịn tiễn con gái ra ngõ, đặt vào tay chiếc nón và dặn dò giữ gìn “công dung ngôn hạnh”. Những lời gan ruột kia được đặt trong chiếc nón như biểu tượng của đức hy sinh, sự chịu thương chịu khó. Nón như một thứ ngôn ngữ riêng dùng để diễn đạt tâm tư của người phụ nữ. Còn nữa, hình ảnh người thiếu nữ giấu mặt sau vành nón lá cười duyên, điệu múa nón duyên dáng hay hình ảnh những người khách nước ngoài ngắm nghía và trầm trồ trước những chiếc nón… đều khiến ai cũng thấy tự hào.

Nón giản dị nhưng thanh cao. Nhẹ tênh những đường kim mũi chỉ nhưng đầy đặn ân tình. Mỗi chiếc nón, mỗi đường kim mũi chỉ là những yêu thương đong đầy mà mẹ và nhiều phụ nữ làm nón lặng lẽ kết vào. Những bài học mẹ dạy chúng tôi nhẹ nhàng mà sâu sắc, đẹp tinh khôi, mặn mà như chiếc nón quê hương.

Nguyễn Thị Bích Nhàn